شفافیت،سریع‌ترین و کم‌هزینه‌ترین راه برای مبارزه با فساد

 

شفافیت سریع‌ترین، کم‌هزینه‌ترین، ساده‌ترین، مبنایی‌ترین و قابل اعتمادترین سازوکار برای مبارزه با فساد (هم در پیشگیری و هم کشف جرم)، افزایش مسئولیت‌پذیری و پاسخگویی، ارتقاء شایسته سالاری، مشارکت فعال و مؤثر مردمی، کاهش هزینه و زمان، و در نتیجه افزایش کارآمدی و سرمایه‌ اجتماعی است.

شفاف سازی عینک جدیدی را در حل مسائل کلان پیش روی ما می‌گذارد که تنها یکی از آنها پیشگیری از وقوع فساد و جرم است و برکات بسیاری برای کشور دارد، مردم باید بدانند که مدیران، مسئولان و مقامات کشوری چگونه زندگی می‌کنند، چه مقدار حقوق دریافت و از کدام امکانات دولتی و غیردولتی استفاده می‌کنند و به دنبال آن، باید قوانین به گونه‌ای تنظیم شود که میزان شفافیت در جامعه افزایش پیدا کند.

شفافیت، رانت‌ها را از بین می‌برد؛ چرا که پروژه‌ها و اقدامات علنی خواهند بود، دسترسی به آنها برای همگان آزاد و رقابتی می‌شود، نتایج و دستاوردهای پروژه‌ها به صورت علنی ارائه می‌گردد و فرصت‌ها به صورت طبیعی توزیع می‌شود.

 

 

یکی از شعار‌های مهم حجت‌الاسلام و المسلمین حسن روحانی در انتخابات سال ۱۳۹۲ و همچنین ۱۳۹۶، «شفافیت و صداقت با مردم» بود که به دلیل محرمانه و مخفی بودن بسیاری از مسائل کلان کشور، برای مردم جذاب بود و در ریخته شدن رأی آن‌ها به سبد حسن روحانی تأثیر زیادی داشت. روحانی در شعار‌های انتخاباتی خود گفت که «اساس کشور باید بر اساس قانون و اداره آن دارای شفافیت باشد و این می‌تواند اعتماد لازم را در یک جامعه به وجود آورد. باید با شفافیت با مردم حرف زد، باید آمار‌ها دقیق باشد تا ما بتوانیم از پیچ تاریخی به خوبی عبور کنیم و بتوانیم حماسه‌ی سیاسی و اقتصادی را بیافرینیم.

 

البته فضای تبلیغاتی قبل از انتخابات، تنها زمانی نبود که روحانی از شفافیت و پاسخگویی به مردم سخن گفت؛ رئیس جمهور در مناسبت‏ های مختلف و از جمله، اجلاس ملی گزارش اجرای حقوق شهروندی در آذر ماه سال جاری، نیز تأکید کرد که " تنها راه مبارزه با فساد، شفافیت است. نهاد‌هایی که از دولت بودجه می‌گیرند، باید به مردم بگویند که پول‌ها را چطور و کجا خرج می‌کنند، این حق مردم است که درباره این که هر نهادی چقدر بودجه بگیرد، بدانند و نظر بدهند"

ریشه‌ اصلی مفاسد و مشکلاتی که امروزه در کشور وجود دارد، نبود شفافیت است. این مفاسد و مشکلات ریشه در فقدان زیرساخت‌هایی دارند که شفافیت راه‌کار تحقق آنهاست. شفافیت امکان بروز جرم را کاهش و احتمال کشف آن را افزایش می‌دهد و بدین ترتیب سبب کاهش ارتکاب جرم می‌شود.

شفافیت، عموم مردم را در مراحل مختلف اقدامات حکومتی مثل مشکل‌یابی، شناخت مسائل، اولویت‌بندی مسائل، تدوین راه‌کارها، اولویت‌بندی راه‌کارها، اجرا، نظارت و ارزیابی به طور گسترده، فعال و سازنده‌ای مشارکت می‌دهد. شفافیت سبب دقت مضاعف مسئولان در تصمیم‌گیری می‌شود. شفافیت، تصمیم‌گیران را نسبت به بکارگیری نظرات همه افراد جامعه ملزم می‌کند. شفافیت مسئولیت‌پذیری را به مسئولان باز می‌گرداند. شفافیت، مسئولان را نسبت به قول و تصمیم و فعل خود پاسخگو می‌کند.

 

واژه شفافیت با توجه به شرایط فعلی جامعه، به مفهومی گنگ تبدیل شده است. برای مثال برخی از مسئولان مدعی هستند که عملکرد سازمان متبوع «شفاف» است! اکنون این سوال پیش می‌آید که آیا این عملکرد برای مردم شفاف است یا مسئولان کشور؟!

این سوال نشان دهنده این است که شفافیت دارای ابعاد گسترده‌ای در سطح جامعه است و با وجود اینکه برخی مسئولان و رسانه‌ها، شفافیت را یک موضوعی مثبت تلقی می‌کنند، باز هم زمانی که وارد جزئیات آن می‌شوند، توافق نظر‌ها کاهش پیدا می‌کند، پس لازم است مسئولان ما با دقت بیشتر به این موضوع بپردازند و تمامی جوانب مثبت و منفی آن را با توجه به شرایط جامعه، در نظر بگیرند.

قوه قضائیه یکی از آن ارگان‌هایی است که شفافیت در همه ابعاد آن ضروری است، یکی از دلایل بسیار مهم آن این است که مردم زمانی اعتمادشان نسبت به این دستگاه افزایش پیدا می‌کند، که مبارزه با مفاسد اقتصادی آن هم به صورت مناسب و آگاهانه را از دستگاه قضایی شاهد باشند.

برای مثال عدم شفافیت، دادگاه‌ها را به یک فضای ابهام آمیز تبدیل کرده که باعث می‌شود مردم تنها براساس شنیده‌های خودشان این دستگاه را قضاوت کنند، در حالی که درک و اطلاعات کاملی از عملکرد این دستگاه ندارند.

رهبر معظم انقلاب در دیدار با رئیس و مسئولان قوه قضائیه، افزایش دانش و آگاهی حقوقی مردم را توصیه کردند. در راستای تحقق این توصیه باید توجه داشته داشته باشیم که دانش حقوقی تنها از طریق آموزش افزایش پیدا نمی‌کند بلکه بهترین راه، ایجاد شفافیت قضائی و به تبع آن ایجاد بلوغ حقوقی در مردم است.

امروزه در شرایط تهاجم اقتصادی علیه کشور، ضرورت مبارزه با مفاسد اقتصادی بیش از پیش احساس می‌شود. چرا که این جرائم توان تولیدی اقتصاد کشور را کاهش می‌دهد و در مواقعی مختل می‌سازد، به همین دلیل الزام مبارزه با مفاسد اقتصادی از ابتدای انقلاب اسلامی احساس می‌شد.

 

موضوع شفافیت و ابعاد آن به قدری گسترده است که نمی توان از آن به راحتی عبور کرد و عملی شدن آن در تمامی دستگاه‌ها و ارگان‌های دولتی ضروری است، اما مجلس یکی از ان دستگاه‌هایی است که در این موضوع بیشتر مورد توجه قرار می‌گیرد، شاید بتوان گفت به دلیل اینکه ارتباط بیشتری با مردم دارد و البته که مهم‌ترین مسئله این است که نمایندگان مردم در درون آن انتخاب می‌شوند.

اما مجلس شورای اسلامی به دلیل نظارت بر عملکرد تمامی دستگاه‌ها و نقش بسزایی که در میزان مسئولیت پذیری مسئولان دارد، باید شفافیت را نخست از خود شروع کند، زیرا اگر برخلاف این عمل کند، هرج و مرج و انحراف مدیریتی در سطوح مختلف حاکمیت رخ می‌دهد.

حسینعلی حاجی‌دلیگانی که یکی از طراحان طرح شفافیت آرای نمایندگان است در گفت‌وگو با خبرنگار مجلس گروه سیاسی باشگاه خبرنگاران جوان، ضمن انتقاد از این موضوع، معتقد است که «باید طرح دیگری به مجلس ارائه کرد، زیرا طرح خروجی کمیسیون تدوین آیین‌نامه از اهداف اصلی ما بسیار دور شده است».

وجود بزنگاه‌هایی مانند انتخابات باعث می‌شود که نمایندگان محتاج رای مردم بمانند و آن‌ها را وادار می‌کند که به شبهات و سوالات مردم پاسخگو باشند، و زمینه‌ای می‌شود برای آنکه مجلس به ارائه اطلاعات بپردازد و شفافیت را در اولویت کار‌های خود قرار دهد.

 

در کل اگر شفافیت در همه امور وجود داشته باشد، تمام افراد جامعه حال بهتری خواهند داشت، اعتماد عمومی ایجاد شده و افزایش پیدا می کند. نظارت همگانی و پیشگیری از فساد فعال می‌شود و همه متخصصان و اهل فن پای کار می‌آیند تا شرایط بهتر شود.