نیم نگاهی به سرنوشت انتخابات مجلس اول و اظهارات روحانی
یکی از علل مهمی که براین مسئله می‌توان برشمرد تعدد مراجع ناظر بر انتخابات بود. به گونه‌ای که در این انتخابات حدود 11 مرجع نظارتی بر کار انتخابات (اعم از تایید صلاحیت داوطلبان و برگزاری رأی‌گیری) به صورت رسمی و غیر رسمی نظارت می‌نمودند.
همچنین تمام کسانی که خود را نامزد نمایندگی مجلس می‌کردند می‌بایست ضمن اظهار نمایندگی و تکمیل پرسشنامه، معرفی‌نامه 20 نفر از معتمدین حوزه انتخابیه خود را نیز ارائه می‌دادند[2]. لزوم ارائه معرفی‌نامه از سوی بیست نفر معتمد حوزه انتخابیه با انتقاد برخی گروه‌های سیاسی مواجه می‌گردد. چنانکه "جنبش انقلابی مردم مسلمان ایران" موسوم به (جاما) طی بیانیه‌ای در این خصوص مراتب اعتراض خود را اعلام می‌دارد.
تعدد مراجع نظارتی اعتراض بسیاری از احزاب و گروه‌های سیاسی را به دنبال داشت. به همین جهت بعد از برگزاری انتخابات تشکیک بسیاری نسبت به صحت برگزاری انتخابات از سوی برخی احزاب و گروه‌ها صورت می‌پذیرد. در اعتراض به نتایج انتخابات و نحوه برگزاری آن در برخی شهر‌ها فرماندار و اعضای انجمن نظارت بر انتخابات آن شهر به گروگان گرفته می‌شوند[3].
در برخی شهر‌ها نیز گروهی از معترضین به انتخابات و همچنین برخی افراد مسلح اقدام به آتش زدن بسیاری از صندوق‌های اخذ رأی می‌نمایند[4]. حزب دموکرات کردستان[5]، جبهه ملی ایران، حزب ملت ایران، سازمان مجاهدین خلق به نحوه برگزاری انتخابات اعتراض داشته و معتقد به بروز تقلب گسترده در انتخابات می‌شوند.[6]
سرانجام ابوالحسن بنی‌صدر رئیس جمهور وقت که ریاست شورای انقلاب اسلامی را هم بر عهده داشت با توجه به عدم اقبال حزب متبوعش در انتخابات با منتقدان انتخابات نخستین دوره مجلس همراه می‌شود و با استفاده از جایگاه و موقعیتی که در شورای انقلاب اسلامی در اختیار داشت برای بررسی صحت انتخابات به تشکیل کمیسیون هفت‌نفره‌ای اقدام می‌کند. در نهایت انتخابات در هفده حوزه انتخابیه بزرگ باطل و برگزاری انتخابات در آن حوزه‌ها به دور بعد موکول می‌شود[7].
با اصلاح شیوه نظارت بر انتخابات پس از تشکیل شورای نگهبان علاوه بر کاهش اختلافات میزان مشارکت مردمی نیز به مقدار قابل توجهی افزایش می‌یابد چنانکه در دومین دوره انتخابات مجلس شورای اسلامی که با نظارت استصوابی شورای نگهبان صورت می‌گیرد مشارکت مردمی به نسبت دور اول حدود 13 درصد افزایش می‌یابد و به 64/64 درصد می‌رسد.
لازم به ذکر است در انتخابات نخستین دوره مجلس شورای اسلامی در حالی که برخلاف دوره‌های کنونی شرطی مبنی بر برخورداری از تحصیلات تکمیلی و دانشگاهی وجود نداشت و صرف سواد خواندن و نوشتن برای داوطلبی کافی بود در کل کشور 3694 نفر آمادگی خود را جهت داوطلبی در نخستین انتخابات مجلس شورای اسلامی اعلام می‌دارند.
این در حالی است که در انتخابات‌های بعد تعداد داوطلبان احراز صلاحیت شده توسط شورای نگهبان با وجود لزوم برخورداری آن‌ها از مدرک کارشناسی ارشد به چند برابر تعداد داوطلبان نخستین دوره مجلس می‌رسد.
در ادامه به مراجع نظارتی انتخابات نخستین دوره مجلس شورای اسلامی و کارکرد آن‌ها بصورت مختصر اشاره می‌شود.
مراجع نظارت کننده بر انتخابات نخستین دوره مجلس شورای اسلامی
|
مراجع ناظر |
جهت نظارت |
|
حضرت امام (به صورت غیر رسمی در تایید صلاحیت موارد مذکور موثر بودند) |
تایید صلاحیت مهندس مهدی بازرگان و اجازه به صنف روحانیون جهت شرکت در انتخابات مجلس |
|
وزارت کشور، فرمانداری‌ها، بخشداری‌ها |
رسیدگی به صلاحیت کلیه داوطلبان |
|
ستاد بازرسی وزارت کشور |
نظارت بر حسن اجرای انتخابات در فرایند رأی‌گیری و شمارش آراء |
|
ستاد نظارت وزارت کشور و انجمن‌های نظارتی |
نظارت بر حسن اجرای انتخابات و فرایند رأی‌گیری و شمارش آراء |
|
هیئت ویژه بازرسی ریاست جمهوری |
نظارت بر حسن اجرای انتخابات و فرایند رأی‌گیری و شمارش آراء |
|
کمیسیون هفت نفره نظارت بر انتخابات و رسیدگی به شکایات شورای انقلاب اسلامی |
نظارت پسینی بر فرایند برگزاری انتخابات و اعلام نظر نهایی در خصوص تایید یا ابطال انتخابات در حوزه‌های رأی‌گیری سراسر کشور |
|
شهربانی، ژاندارمری، سپاه پاسداران و کمیته‌های انقلاب اسلامی |
تأمین امنیت انتخابات |
|
احزاب و گروه‌های سیاسی دریافت کننده کارت بازرسی از وزارت کشور |
نظارت بر فرایند رأی‌گیری و شمارش آراء |
|
دانشجویان تسخیرکنندگان لانه جاسوسی (به صورت غیر رسمی در رد صلاحیت داوطلبان موثر بود) |
افشای اسناد داوطلبان در ارتباط با آمریکا |
|
محاکم دادگستری |
ارتباط داوطلبان با ساواک یا برخورداری برخی داوطلبان از محکومیت‌های موثر |
|
مجلس شورای ملی (اسلامی) |
رسیدگی به اعتبارنامه داوطلبان |
[1] . دانش آموخته دانشگاه تهران
[2] . روزنامه جمهوری اسلامی مورخ 9/11/1358
[3] . روزنامه اطلاعات مورخ 26/12/1358
[4] . روزنامه اطلاعات مورخ 26/12/1358
[5] . روزنامه اطلاعات مورخ 25/12/1358
[6] . روزنامه اطلاعات مورخ 26/12/1358
[7] . حوزه‌هایی که انتخابات آن‌ها باطل اعلام می‌شود بدین ترتیب است: 1- سنندج 2- مریوان 3- سقز و بانه 4- هشترود 5- بهار (همدان) 6- سیرجان 7- فیروز آباد 8- نقده 9- بستان آباد (آذربایجان شرقی) 10- وزرقان (آذربایجان شرقی) 11- بویر احمد 12- چابهار 13- مغان (آذربایجان شرقی) 14- ایذه 15- فریدن 16- دهلران
انتهای پیام/
نظرات شما