دولت سیزدهم از همان ابتدای شروع به کار خود باهدف حل کمبود مسکن در شهر‌ها و استان‌های مختلف عهده‌دار طرح نهضت ملی مسکن شد که یکی از اصلی‌ترین چالش‌های موردبحث، افقی‌سازی یا عمودی سازی مسکن بود.

به گزارش پایگاه خبری تحلیلی قم فردا، دولت سیزدهم از همان ابتدای شروع به کار خود باهدف حل کمبود مسکن در شهر‌ها و استان‌های مختلف عهده‌دار طرح نهضت ملی مسکن شد که یکی از اصلی‌ترین چالش‌های موردبحث، افقی‌سازی یا عمودی سازی مسکن بود.
وزارت راه و شهرسازی که متولی این امر است این گونه اعلام کرده که در بیش از ۹۰۰ شهری که از جهت کمبود زمین مشکلی ندارند ساخت واحد‌های مسکونی به‌صورت ویلایی شکل بگیرد.
استان قم از جمله استان‌هایی است که از همان ابتدا با این چالش روبرو بوده و موافقان و مخالفان زیادی دررابطه‌با افقی‌سازی مسکن داشته است و مشکلات و آسیب‌های آپارتمان‌نشینی در کنار مزایای آن و همچنین ویژگی‌های موردتوجه خانه‌های حیاط‌دار در کنار امکان اجرایی آن محل بحث و گفتگو بوده است.



کمبود زمین مسکن ملی در قم
بر اساس اعلام اداره کل راه و شهرسازی قم از بین ۱۳۰ هزارنفری که در این استان در طرح نهضت ملی مسکن در مجموع فاز‌های ۵ و ۶ ثبت‌نام کرده‌اند، ۵۶ هزار و ۸۳۷ نفر تأیید شده و بیش از ۳۵ هزار نفر از این افراد نیز مبالغی واریزی داشته‌اند، این در حالی است که در اراضی ۵۶۰ هکتاری، جدیدترین پروژه تحت قانون نهضت ملی مسکن در شهر قم بالغ بر ۳۲ هزار واحد مسکونی پیش‌بینی‌شده و قم هنوز برای حداقل ۴۰ هزار متقاضی طرح نهضت ملی مسکن با کمبود زمین مواجه است.
مخالفین طرح افقی‌سازی مسکن در قم بر این باورند که علاوه بر کمبود زمین که در این استان وجود دارد، با مشکلات دیگری از جمله آبرسانی، تأمین برق و … مواجه هستند.
موافقان توسعه عمودی شهر و مخالفان یک‌طبقه سازی با تأکید بر ناسازگاری و غیر قابل تطابق بودن برخی طرح‌های یک طبقه‌سازی در قالب پروژه‌های انبوه‌سازی مسکن در شهرهای دیگر در استان قم، بر این باورند که اولاً کشور با کمبود مسکن روبه‌رو نیست؛ بلکه مشکل مسکن از مهاجرت بالای مردم از مناطق کم‌برخوردار به شهرهای بزرگ ناشی شده است و آن هم به صورتی که بخشی از خانه‌های شهرهای کوچک خالی از سکنه است و در کنار آن، بر این نکته نیز تأکید دارند که در حال حاضر بخش عمده‌ای از بافت شهری قم که از قضا بافت تاریخی است به‌صورت یک طبقه‌سازی و خانه‌های یک‌طبقه حیاط‌دار است و بهتر است انرژی و منابع محدود صرف حفظ، مرمت و نگهداری آن‌ها شود و از تخریب و آپارتمان‌سازی در این لکه‌ها جلوگیری به عمل آید.
موافقان آپارتمان‌سازی همچنین از سوداگری زمین در صورت اجرای طرح یک طبقه‌سازی هشدار می‌دهند و باتوجه‌به محدودیت‌های زیرساختی آن را فاقد توجیه و قدرت اجرایی می‌دانند و از احداث تدریجی خانه‌های یک‌طبقه را نیز مقدمه‌ای بر نادیده‌گرفته‌شدن مقررات ملی ساختمان و استحکام ناایمن بناها قلمداد می‌کنند که ممکن است چند سال دیگر یک بافت نیمه‌مخروبه را به شهر قم تحمیل کند.
در مقابل، موافقان طرح ویلاسازی (خانه یک‌طبقه حیاط‌دار) از سازگاری آن بافرهنگ و سبک زندگی ایرانی و اسلامی به‌عنوان یکی از مزیت‌های غیرقابل‌اغماض آن یاد می‌کنند و سرعت عمل به تعهدات و تحویل به متقاضی، کاهش هزینه‌های احداث بنا و زیرساخت، امکان مردمی‌سازی (معماری مشارکتی)، سهولت در امکان تأمین زمین و افزایش میزان رضایت اجتماعی را از مولفه‌های مهم توسعه افقی ذکر می‌کنند.

این در حالی است که عباس جهان‌بخش عضو هیئت‌علمی دانشگاه هنر اصفهان یکی از موافقین طرح افقی‌سازی درباره مزایای یک‌طبقه سازی بیان کرد: در اراضی ۵۶۰ هکتاری پردیسان بر اساس سناریوی ساخت طبق الگوی انبوه‌سازی آپارتمانی امکان ساخت حدود ۳۳ هزار واحد مسکن امکان‌پذیر است درحالی‌که اگر این زمین به‌صورت آزاد و در قالب حدود ۳۶۰۰ پلاک برای ساخت یک‌طبقه تهاتر شود ۷/۲۲ هزار میلیارد تومان درآمد خواهد داشت که با درآمد آن می‌توان برای کل متقاضیان تأیید شده قم (۸۵۰۰۰ واحد) هزینه زیرساخت در یک توسعه منفصل با زمین‌های ۸۲۵ متری فراهم نمود.

روند تصویب و اجرای ویلایی در قم
در اواخر تابستان سال گذشته چند نفر از معاونین وزارت راه و شهرسازی با حضور در شهر قم، طرح یک‌طبقه سازی را برای قم پیشنهاد دادند و پس از آن با دستور استاندار ساخت مسکن آپارتمانی متوقف و دستور یک‌طبقه سازی صادر شد.
پس از این دستور اداره مسکن و شهرسازی استان قم ادعا داشت که برای ساخت مسکن یک‌طبقه در استان نیاز به اراضی هست که به دلیل طرح تفضیلی در محدوده شهر زمین وجود ندارد. به همین علت تفاهم‌نامه‌ای با وزیر سابق راه و شهرسازی مبنی بر مساعدت در الحاق زمین به اراضی شهری برای ساخت مسکن ویلایی صورت گرفت، اما به دلیل اینکه مسکن و شهرسازی استان قم باید در شورای برنامه‌ریزی تصویب شود و بعد به وزارتخانه برود، اقدامی در این زمینه صورت نگرفت.
در طی این مدت موضوع ویلایی سازی و یا آپارتمان‌سازی در جلسات مختلفی در وزارت راه و شهرسازی و در استان قم بار‌ها مورد بحث‌وبررسی قرار گرفت و پس از آغاز فعالیت مهرداد بذرپاش به‌عنوان وزیر راه و شهرسازی، در همان روز‌های اول فعالیت وی؛ به درخواست استان قم جلسه‌ای با حضور استاندار، معاونین استاندار، مدیرکل راه و شهرسازی و نمایندگان قم تشکیل شد تا این پروژه از حالت بن‌بست خارج و تصمیم نهایی گرفته شود که در نهایت وزارت راه و شهرسازی موضوع تعیین تکلیف شیوه اجرای طرح نهضت ملی مسکن را به مدیریت استان تنفیذ کرد.
استاندار قم نیز طی جلسه‌ای با کلیه دستگاه‌های مسئول در امر ساخت‌وساز، نمایندگان مجلس، رئیس‌کل دادگستری، رئیس شورای اسلامی شهر قم، شهردار قم، مدیران عامل آب و گاز و برق، مدیرکل راه و شهرسازی و سایر مدیران استانی از آنان درخواست کرد تا پیشنهاد و نظرات خود در خصوص اجرای هر یک از طرح‌ها ارائه دهند که پس از دریافت نظرات کارشناسی از نهاد‌های مسئول، سرانجام استان به این نتیجه رسید که ساخت مسکن در طرح نهضت ملی به همان شیوه آپارتمان‌سازی به‌صورت بلوک‌های ۵ سقف روی پیلوت در منطقه ۵۶۰ هکتاری انجام شود و عملاً اجرای ویلایی سازی در شهر قم منتفی اعلام شد و فقط در شهرستان‌ها و بخش‌های قم این شیوه ساخت‌وساز دنبال می‌شود.
در حال حاضر طرح نهضت ملی مسکن در استان قم به‌صورت آپارتمانی در حال ساخت است و طی پیش‌بینی‌های صورت‌گرفته تا ۲۰ ماه آینده نزدیک به ۶ هزار واحد آن تکمیل خواهد شد و از سوی دیگر طرح ملی مسکن به‌صورت ویلایی هم قرار است در طایقان، اسلام‌آباد و طغرود اجرا شود. اما آن چیزی که مشخص است مسکن ملی به‌صورت ویلایی در شهر قم هنوز اجرایی نشده است.
البته باید به این موضوع هم اشاره کرد که درخواست مسکن ویلایی و یا آپارتمانی توسط متقاضی انتخابی است و متقاضیان می‌توانند از پنل خود آپارتمانی و یا ویلایی را انتخاب کنند.


آخرین وضعیت مسکن ملی استان قم
از همین رو ارسلان مالکی، سرپرست سازمان ملی زمین و مسکن کشور در بازدید از پروژه ۵۶۰ هکتاری طرح نهضت ملی مسکن قم با اشاره به مشکلاتی از قبیل بحث الحاق و مقدمات شروع کار که به وجود آمد، گفت: پیش‌بینی‌شده در سایت ۵۶۰ هکتاری نهضت ملی مسکن پردیسان قم حدود ۳۰ هزار متقاضی صاحب‌خانه شوند.
وی همچنین در خصوص ویلایی سازی مسکن ملی در قم گفت: ترجیح وزارت راه و شهرسازی بر ساخت مسکن با تراکم پایین است، اما در برخی استان‌ها به دلیل تعداد بالای متقاضیان و میزان زمین محدودی که به شهر‌ها الحاق شده، به‌ناچار مجبور شدیم اولویت را بر ساخت آپارتمان قرار دهیم.
سرپرست سازمان ملی زمین و مسکن کشور استان قم را از جمله استان‌ها با متقاضی بالا عنوان کرد و افزود: ما در این استان توانستیم در شورای‌عالی شهرسازی و معماری ۵۶۰ هکتار زمین را الحاق کنیم که برای این میزان با ۳۰ هزار متقاضی مواجه شدیم که پول واریز کردند و بی‌خانه بودنشان محرز شده بود.
همچنین محمدصادقی، مدیرکل سابق راه و شهرسازی استان قم گفت: از مجموع کل متقاضیان طرح نهضت ملی مسکن قم بیش از یک صد و ۲۴ هزار نفر تاکنون پالایش شده‌اند که این رقم حدود ۹۷ درصد ثبت‌نام‌شدگان را در بر می‌گیرد.
وی افزود: بقیه ثبت‌نام‌کنندگان و متقاضیان طرح نهضت ملی مسکن نیز تا آخر شهریورماه پالایش و تعیین تکلیف خواهند شد.
صادقی ادامه داد: این تعداد حدود سه هزار نفر هستند که به دلیل نواقص مدارک، فرم ج و … نیاز به بررسی مجدد دارند.
مدیرکل سابق راه و شهرسازی استان قم بیان کرد: ۲ گروه از متقاضیانی که نسبت به بارگذاری مدارک و واریز وجه آورده اولیه در موعد اعلامی اقدام نکرده باشند در سامانه رد درخواست شده‌اند.
صادقی گفت: تاکنون هشت هزار و ۵۰۰ نفر (هفت درصد) متقاضی طرح نهضت ملی در استان قم از ادامه کار انصراف داده‌اند.
وی با اشاره به تأمین زمین اراضی طرح نهضت ملی در محدوده شهر قم افزود: از مجموع کل متقاضیان حائز شرایط با احتساب اراضی داخل پردیسان و ۵۶۰ هکتاری تا کنون و در مجموع برای ۴۰ هزار متقاضی تأمین زمین انجام شده است.
مدیرکل سابق راه  و شهرسازی قم تصریح کرد: برای بیش از ۲۵ هزار متقاضی تأیید نهایی شده در سامانه، اراضی برای ساخت واحد‌های مسکونی وجود ندارد که باید از ظرفیت اراضی واگذاری مهلت سپری شده و حبس شده توسط مؤسسات استفاده کرد.

حسین حیدری
انتهای پیام/160