صنعت انگشترسازی در قم، همچون دیگر هنرهای سنتی، در تقابل میان سنت و مدرنیته قرار دارد؛ از یک سو، حفظ اصالت و معنویت این هنر ضروری است و از سوی دیگر، نیاز به نوآوری و بازاریابی حرفه‌ای احساس می‌شود.

به گزارش پایگاه خبری تحلیلی «قم فردا»  قم، شهری که بیشتر با حرم مطهر حضرت معصومه (س) و حوزه‌های علمیه شناخته می‌شود، در دل خود گنجینه‌ای از هنرهای سنتی را حفظ کرده است. در میان این هنرها، صنعت انگشترسازی جایگاهی ویژه دارد؛ هنری که تلفیقی از ظرافت، ایمان و فرهنگ است. انگشتر در فرهنگ شیعی نمادی از اعتقاد و ارادت به اهل‌بیت (ع) محسوب می‌شود و قم به‌عنوان یکی از مهم‌ترین مراکز تولید انگشترهای مذهبی و فاخر، نقش مهمی در حفظ و توسعه این هنر ایفا کرده است.
 
 انگشتر، نماد هویت مذهبی و فرهنگی
 سید محسن موسوی پژوهشگر حوزه هنرهای سنتی و فرهنگ شیعی در گفتگو با خبرنگار اقتصادی «قم فردا» با اشاره به جایگاه انگشتر در فرهنگ اسلامی و نقش قم در حفظ هنر انگشترسازی اظهار داشت: انگشتر در تاریخ اسلام و به‌ویژه در مکتب تشیع، تنها یک زیورآلات ساده نیست، بلکه نمادی از باورها و ارادت‌های دینی است. از انگشتر حضرت علی (ع) تا انگشترهای منقوش به نام ائمه اطهار (ع)، این هنر همواره مورد توجه مؤمنان بوده است.
 وی افزود: قم به دلیل جایگاه مذهبی‌اش، به یکی از قطب‌های تولید انگشترهای مذهبی تبدیل شده است. بسیاری از هنرمندان این شهر، با الهام از آیات قرآن، احادیث و نام اهل‌بیت (ع)، آثار فاخری خلق می‌کنند که علاوه بر زیبایی، بار معنوی عمیقی دارد.
 پژوهشگر حوزه هنرهای سنتی و فرهنگ شیعی با اشاره به اینکه هنر انگشترسازی در میان نسل جوان نیز طرفدار دارد، بیان داشت: خوشبختانه با وجود هجوم محصولات خارجی، جوانان بسیاری به‌ویژه در قم و شهرهای مذهبی، به سمت انگشترهای سنتی با طراحی‌های مدرن گرایش پیدا کرده‌اند. البته نیاز به حمایت بیشتر داریم تا این هنر به فراموشی سپرده نشود.
 
 روند ساخت انگشتر در قم؛ از سنگ‌تراشی تا میناکاری
 صنعت انگشترسازی در قم مراحل پیچیده‌ای دارد که هرکدام نیاز به دقت و مهارت بالایی دارد؛ در مرحله اول انتخاب سنگ است که شامل واردات عقیق، فیروزه، حدید و سنگ‌های قیمتی دیگر از معادن ایران یا کشورهایی مانند افغانستان و پاکستان می‌شوند؛ سپس تراش سنگ به دست استادکارانی که با دستگاه‌های دقیق، سنگ‌ها را به شکل‌های مختلف (بیضی، مربع، دایره) تراش می‌دهند.
 در مرحله بعد حکاکی نام ائمه (ع)، آیات قرآن یا نقوش اسلیمی با دست یا لیزر روی سنگ انجام می‌گیرد و در مرحله بعد طراحی نگین و بدنه به وسیله طلاسازان و نقره‌کاران به نحوی که پایه‌های انگشتر را با طرح‌های سنتی و مدرن می‌سازند و در نهایت پرداخت نهایی پس از سوارکردن سنگ روی پایه و صیقل‌دادن انگشتر صورت می‌گیرد تا آماده عرضه به بازار شود.
 قم علاوه بر تولید انبوه، میزبان هنرمندانی است که به‌صورت سفارشی و با روش‌های کاملاً سنتی کار می‌کنند. این آثار اغلب به مشتریان خاص یا مجموعه‌داران هنری فروخته می‌شوند.

 چالش‌ها و آینده انگشترسازی در قم
 زهرا احمدی کارشناس صنایع‌دستی و مدیر کارگاه انگشترسازی در گفتگو با خبرنگار اقتصادی «قم فردا» با اشاره به مهم‌ترین مشکلات صنعت انگشترسازی اظهار داشت: متأسفانه قاچاق سنگ‌های قیمتی و ورود انگشترهای تقلبی خارجی به بازار، آسیب زیادی به تولیدکنندگان داخلی زده است. همچنین، نبود بیمه و حمایت مالی از هنرمندان باعث شده بسیاری از استادکاران قدیمی این حرفه را رها کنند.
 وی با اشاره به راهکار رونق دوباره صنعت انگشترسازی بیان داشت: اولاً باید برندسازی صورت بگیرد تا انگشتر قم به‌عنوان یک محصول اصیل ایرانی - مذهبی شناخته شود. ثانیاً، برگزاری نمایشگاه‌های تخصصی و آموزش نسل جدید می‌تواند به احیای این هنر کمک کند.
 کارشناس صنایع‌دستی با اشاره به نقش فضای مجازی در معرفی و فروش محصولات انگشترسازی قم گفت: فضای مجازی فرصت بی‌نظیری برای هنرمندان ایجاد کرده است. بسیاری از کارگاه‌های کوچک با راه‌اندازی صفحات اینستاگرام و وب‌سایت توانسته‌اند مشتریان داخلی و حتی خارجی جذب کنند. اما متأسفانه برخی سودجویان از این فضا برای فروش محصولات تقلبی استفاده می‌کنند که نیاز به نظارت بیشتر دارد.
 
 آینده انگشترسازی در قم؛ بین سنت و مدرنیته
 صنعت انگشترسازی در قم، همچون دیگر هنرهای سنتی، در تقابل میان سنت و مدرنیته قرار دارد. از یک سو، حفظ اصالت و معنویت این هنر ضروری است و از سوی دیگر، نیاز به نوآوری و بازاریابی حرفه‌ای احساس می‌شود.
 نقش نهادهای حمایتی مانند سازمان میراث‌فرهنگی و شهرداری قم می‌توانند با اختصاص فضای مناسب برای نمایش و فروش محصولات هنرمندان محلی و ارائه تسهیلات کم‌بهره به هنرمندان برای راه‌اندازی کارگاه‌های مدرن به رونق این صنعت کمک کنند.
 تأسیس آموزشگاه‌های تخصصی انگشترسازی با همکاری استادکاران قدیمی می‌تواند تضمینی برای انتقال این هنر به نسل‌های آینده باشد. ترکیب روش‌های سنتی با تکنولوژی‌های جدید مانند طراحی سه‌بعدی می‌تواند افق‌های تازه‌ای پیشروی این صنعت بگشاید.
 با توجه به استقبال گردشگران خارجی از محصولات مذهبی و سنتی ایران، می‌توان با بسته‌بندی مناسب و معرفی حرفه‌ای، بازارهای جدیدی در کشورهای شیعه‌نشین و حتی غربی ایجاد کرد.
 اگر این اقدامات به‌صورت هماهنگ و برنامه‌ریزی شده انجام شود، قم می‌تواند نه‌تنها به‌عنوان یک شهر مذهبی، بلکه به‌عنوان پایتخت انگشترسازی ایران و جهان تشیع شناخته شود. هنری که ریشه در ایمان دارد و می‌تواند نمادی از تلفیق صنعت، هنر و معنویت در عصر مدرن باشد.

خبرنگار: محمدعلی رجبی
انتهای خبر /150