تمام کارشناسان معتقد هستند که آینده جمعیتی ایران به سمت پیری می‌رود اما می‌توان با سیاست‌های مناسب این نگرش را تغییر و جمعیت آینده ایران را جوان و پویا کرد.

به گزارش پایگاه خبری تحلیلی «قم فردا»  امروز ایران در حال گذر از جامعه جوان به جامعه میان‌سال و سالمند است و اگر سیاست‌های مؤثر جمعیتی اجرا نشود، در آینده با چالش‌های جدی در نیروی کار، نظام تأمین اجتماعی و اقتصاد روبه‌رو خواهد شد. کاهش نرخ رشد جمعیت در سال‌های اخیر به یکی از دغدغه‌های مهم کشور تبدیل شده و کارشناسان هشدار می‌دهند که تداوم این روند می‌تواند پیامدهای اجتماعی و اقتصادی جدی داشته باشد.
 بر اساس آمار رسمی از سازمان ثبت‌احوال کشور و مرکز آمار ایران، وضعیت جمعیت فعلی ایران تا اوایل ۱۴۰۳ حدود ۸۶ میلیون نفر است که نرخ رشد جمعیت به پایین‌ترین نرخ در چهار دهه اخیر رسیده است.
 همچنین بر اساس همین آمار میانگین نرخ فرزندآوری کشور ۶/۱ تا ۸/۱ فرزند برای هر زن است. نرخ فرزندآوری در دهه ۶۰ برای هر زن ۵/۶ بوده است و در سال ۱۳۹۵ این نرخ به ۲ فرزند رسیده است که نشان می‌دهد نرخ فرزندآوری نسبت به گذشته چقدر کاهش پیدا کرده است.
 در هر حال طبق آمار موجود، پیش‌بینی می‌شود اگر روند فعلی ادامه یابد، ایران تا سال ۱۴۳۰ با کاهش جمعیت جوان و افزایش سالمندی مواجه خواهد شد و همچنین برخی پیش‌بینی‌ها نشان می‌دهد جمعیت ایران تا سال ۱۴۵۰ ممکن است به ۷۰ میلیون نفر کاهش یابد.
 
 عوامل دلیل کاهش نرخ رشد جمعیت
 از همین رو زهرا احمدی، جامعه‌شناس و کارشناس خانواده در گفتگو با خبرنگار قم فردا با اشاره به عوامل دلیل کاهش نرخ رشد جمعیت، اظهار داشت: عوامل متعددی در این زمینه نقش دارند، از جمله تغییر سبک زندگی، افزایش سن ازدواج، مشکلات اقتصادی و نگرش‌های جدید به فرزندآوری.
 وی ادامه داد: بسیاری از جوانان امروز به دلیل دغدغه‌های مالی، مسکن و اشتغال، از تشکیل خانواده یا داشتن فرزند بیشتر خودداری می‌کنند.
 این کارشناس خانواده عنوان کرد: همچنین، نگرش زنان به اشتغال و تحصیلات عالی باعث شده تمایل به فرزندآوری کاهش یابد.
 


 پیامدهای مختلف کاهش نرخ رشد جمعیت برای کشور
همچنین محسن رضایی در گفتگو با خبرنگار گروه اجتماعی «قم فردا» با اشاره به موضوع جمعیت، اظهار داشت: در سال‌های اخیر، کاهش نرخ رشد جمعیت به یکی از چالش‌های اساسی کشورهای مختلف، از جمله ایران، تبدیل شده است.
وی ادامه داد: این پدیده نه‌تنها پیامدهای اقتصادی و اجتماعی جدی دارد، بلکه از منظر دینی و ارزشی نیز قابل تأمل است.
کارشناس خانواده و جامعه‌شناس اسلامی با اشاره به اینکه کاهش جمعیت به عنوان یک چالش ملی است، گفت: کاهش جمعیت یک مسئله چندبعدی است. از نظر اقتصادی، مشکلات معیشتی، بیکاری، تورم و هزینه‌های بالای زندگی، بسیاری از زوج‌ها را از فرزندآوری منصرف کرده است. از نظر اجتماعی نیز تغییر سبک زندگی، فردگرایی، افزایش سن ازدواج و کاهش تمایل به تشکیل خانواده، نقش مهمی داشته است. حتی سیاست‌های غلط گذشته در کنترل جمعیت هم در این زمینه مؤثر بوده است.
وی اضافه کرد: جمعیت جوان، نیروی محرکه توسعه و امنیت هر کشوری است. کاهش جمعیت به معنای کاهش نیروی کار، افزایش سالمندی و وابستگی اقتصادی است. در بلندمدت، این مسئله می‌تواند منجر به کاهش قدرت دفاعی، وابستگی به خارج و حتی تهدید هویت فرهنگی شود. نمونه‌هایی مانند ژاپن و برخی کشورهای اروپایی نشان داده که کاهش جمعیت، چالش‌های بزرگی در نظام سلامت و اقتصاد ایجاد می‌کند.
 
 تأثیر سیاست‌های دولت در افزایش نرخ فرزندآوری
 همان طور که گفته شد امروز نرخ رشد جمعیت نسبت به ده‌های قبل بسیار کاهش یافته است و دلایل مختلفی مانند مشکلات اقتصادی، تأخیر در ازدواج، تغییر در نگرش زنان و مردان و همچنین افزایش طلاق موجب کاهش فرزندآوری در بین زوجین شده است. البته باید به این مسئله هم اشاره کرد که برخی سیاست‌های دولت مانند وام‌های کم‌بهره فرزندآوری، معافیت‌های مالیاتی برای خانواده‌های پرجمعیت و تسهیلات مسکن می‌تواند در این مسیر به عنوان آیتم‌های تشویقی کارآمد باشد.
 از همین رو زهرا احمدی، جامعه‌شناس و کارشناس خانواده در گفتگو با خبرنگار ما با اشاره به برخی راهکارها برای تشویق فرزندآوری، گفت: دولت باید حمایت‌های مالی و بیمه‌ای را افزایش دهد، مسکن و وام‌های کم‌بهره در اختیار خانواده‌های جوان قرار دهد و فرصت‌های شغلی پایدار ایجاد کند.
 وی خاطرنشان کرد: علاوه بر این، فرهنگ‌سازی مثبت درباره ارزش خانواده‌های پرجمعیت و ارائه آموزش‌های مهارت‌های زندگی می‌تواند مؤثر باشد.
 


 اسلام به مسئله فرزندآوری و تکثیر نسل اهمیت ویژه‌ای داده و آن را به عنوان یک فریضه دینی، امر اجتماعی و حفظ بقای امت اسلامی ترویج کرده است. در متون دینی تأکید فراوانی بر ازدواج آسان، تشکیل خانواده و فرزندآوری شده است.
 اسلام فرزندآوری را نه تنها یک حق طبیعی، بلکه یک وظیفه دینی و اجتماعی می‌داند. در شرایط کنونی که کاهش جمعیت به یک تهدید ملی تبدیل شده، بازگشت به آموزه‌های اسلامی و اجرای سیاست‌های حمایتی می‌تواند راه‌حل مناسبی باشد.
 اما چالش‌های امروز مانند گرانی، بیکاری، مسکن، تجمل‌گرایی، نوع سبک زندگی و تبلیغات ضد فرزندآوری برخی رسانه‌ها در مقابل آموزه‌های اسلامی و اهمیت فرزندآوری قرار گرفته است و بسیاری از خانواده‌ها از افزایش جمعیت خانواده‌ها هراس دارند در حالی که باید گفت خداوند فرموده است روزی شما با من است.
 باید نگرش جامعه نسبت به فرزندآوری تغییر کند
از همین رو رضا اسلامی، روان‌شناس خانواده در گفتگو با خبرنگار ما با اشاره به عوامل کاهش فرزندآوری بین خانواده‌ها، گفت: بسیاری از زوج‌ها امروزه به دلیل استرس‌های زندگی مدرن، ترس از مسئولیت‌پذیری و نگرانی درباره آینده فرزندان، تمایلی به بچه‌دار شدن ندارند.
 وی ادامه داد: همچنین، فشارهای اجتماعی و مقایسه با سبک زندگی کم‌فرزند یا بدون فرزند در شبکه‌های اجتماعی، بر تصمیم‌گیری آن‌ها تأثیر گذاشته است.
 اسلامی با اشاره به تغییر این نگرش، بیان کرد: باید مشاوره خانواده و آموزش‌های پیش از ازدواج گسترش یابد تا زوج‌ها با آگاهی بیشتری وارد این مرحله شوند. همچنین، رسانه‌ها می‌توانند با نمایش الگوهای موفق خانواده‌های پرجمعیت، نگرش جامعه را اصلاح کنند.
آموزه‌های اسلامی و قرآن درباره فرزندآوری
 همچنین محسن رضایی در گفتگو با خبرنگار گروه اجتماعی «قم فردا» با اشاره به توصیه‌های قرآنی در خصوص فرزندآوری، گفت: قرآن کریم به‌صراحت در آیات مختلف بر اهمیت ازدواج و فرزندآوری تأکید کرده است. مثلاً خداوند در سوره نحل، آیه ۷۲ می‌فرماید: «خداوند برای شما از جنس خودتان همسرانی قرار داد و از همسرانتان، فرزندان و نوادگان به شما عطا کرد»
وی اضافه کرد: همچنین در روایات، فرزند صالح به عنوان باقیات الصالحات معرفی شده است. پیامبر اکرم (ص) فرمودند: «ازدواج کنید، زیرا من به تعداد شما در روز قیامت مباهات می‌کنم».
این کارشناس خانواده با اشاره به شرایط سخت اقتصادی امروز و مسئله فرزندآوری، تصریح کرد: البته که مشکلات اقتصادی مؤثر است، اما نباید فراموش کنیم که در نگاه اسلامی، روزی‌دهنده خداست. البته این به معنای بی‌برنامگی نیست، بلکه باید توکل بر خدا را با برنامه‌ریزی صحیح همراه کرد.
 
 در هر حال امروز برای مقابله با پیری جمعیت و کاهش نرخ رشد، باید سیاست‌های حمایتی جدی‌تری اتخاذ شود و فرهنگ خانواده‌گرایی تقویت گردد. روز ملی جمعیت فرصتی است تا مسئولان و مردم به این موضوع حیاتی بیشتر توجه کنند.
حسین حیدری
انتهای خبر/160