مورچه‌های هم‌نوع‌خوار هسته‌ای! این تیتر شاید شما را یاد فیلم‌های ترسناک هالیوودی بیاندازد که آن قدیم‌ها تماشا می‌کردید، اما این مورچه‌ها نه تخیلی، بلکه واقعی هستند و توانسته‌اند به طرز حیرت‌انگیزی در یک انبار متروکه زیرزمینی تسلیحات هسته‌ای در لهستان دوام بیاورند. حال سوال اینجاست: چطور؟

دانشمندان لهستانی این اجتماع مورچه‌ای منحصربه‌فرد را از سال ۲۰۱۳ تحت مطالعه و بررسی قرار دادند. کولونی خانه آن‌ها در منطقه‌ای اطراف یک لوله باز کشف شد که به یک انبار هسته‌ای مهروموم شده دیگر می‌رسید. مورچه‌هایی که وارد این لوله شدند خودشان را در این مسیر بن‌بست گرفتار دیدند و راهی برای رسیدن به سطح نداشتند. این مورچه‌ها ظاهرا اصلا تولیدمثل نداشتند و جمعیت آن‌ها تنها با حشراتی که روی سطح زمین بودند و یکی یکی به داخل این لوله می‌افتادند جبران می‌شد.

پلی برای نجات از جهنم

تیمی از دانشمندان به رهبری ووجسیک چچوفسکی از آکادمی علوم لهستان در وارسا مقاله‌ای را در سال ۲۰۱۶ منتشر کردند که نشان می‌دهد چطور مورچه‌ها از اجساد همتایان خود به عنوان غذا استفاده می‌کردند. به تازگی تحقیق دیگری در مجله تحقیقات پرده‌بالان (Journal of Hymenoptera Research) منتشر شد که نشان می‌داد مورچه‌ها برای خودشان پلی ساخته‌اند که اگر خواستند بتوانند از این انبار بالا بروند. با کمک این پل مورچه‌هایی که به درون لوله می‌افتند می‌توانند دوباره به بالا برگردند؛ البته اگر آن‌ها از این سفر ماجراجویانه در سرزمین زیرزمینی آدمخواری جان سالم به در ببرند.

در اصل، ما نباید از این میزان نبوغ مورچه‌ها شگفت‌زده شویم، زیرا آن‌ها همیشه به عنوان سرسخت‌ترین و جسورترین گونه‌های روی زمین شناخته می‌شوند. آن‌ها برای آخرالزمان آمادگی بیشتری نسبت به انسان‌ها دارند، زیرا می‌توانند کل افراد اجتماع خود را برای پیشگیری از شیوع بیماری بکشند. برخی از گونه‌ها مورچه‌های دیگر را به بردگی می‌گیرند و کل لانه خود را از بین می‌برند تا بتواند با آینده‌ای متفاوت از گونه‌های متحول‌شده و متعادل دوباره از نو شروع کنند. وقتی تغییرات جوی زمین بسیاری از گروه حشرات را در سراسر دنیا تهدید می‌کند، مورچه‌های بیابانی می‌توانند در آینده‌ای که پر از باران است طاقت بیاورند.

آدمخواری و سهیم شدن غذا برای بقا

آدمخواری مورچه‌های انبار هسته‌ای به نظر بی‌رحمانه و وحشی می‌آید، اما مورچه‌ها در اشتراک‌گذاری منابع همگانی نسبت به بسیاری از ارگانیسم‌های دیگر بهتر عمل می‌کنند؛ مثلا شکم اشتراکی دارند. دانشمندان به تازگی به این نتیجه دست یافته‌اند که مورچه‌ها محتوای شکم یکدیگر را یک دارایی مشترک می‌دانند و با تماس دهان به دهان غذا را با هم سهیم می‌شوند از طرف دیگر، کولونی‌های بسیار بزرگی که چندین ملکه دارند ترسناک هستند، اما طبیعت آن‌ها این گونه ایجاب می‌کند که آنقدر باید بزرگ و قوی باشند که از بین نروند. به همین دلیل، مورچه‌ها طوری اجتماعی شده‌اند که به قیمت جان رقبایشان هم که شده از یک ملکه تبعیت کنند و به او احترام بگذارند.

توازن برای بقا

دانشمندان هنوز نمی‌دانند چرا مورچه‌های هسته‌ای تولیدمثل را متوقف کردند، اما تحقیقات نشان داد که جمعیت مورچه‌ها به توازن و تعادل بین کار و تولیدمثل در گروه خودشان بسیار حساس است و اگر تولیدمثلی نباشد، این گروه کم و بیش برای حفظ تعادل هم که شده اقدام به تولیدمثل می‌کند. در محیط‌های جدید، ساختار‌های اجتماعی محکم مورچه‌ها می‌تواند به چیز پیچیده‌تری مبدل شود و شامل گروه‌های فرعی و زیرشاخه و همین طور طبقات جدیدی شود که در شرایط معمول اصلا وجود نداشته است.

این تحول و تبدیل شدن به آدمخواری که در گذر سفر به پایین لوله و بازگشت رخ می‌دهد ممکن است دینامیک اجتماعی مورچه‌های سطح و همین طور مورچه‌های انبار هسته‌ای را دچار دگرگونی کند. استعداد مورچه‌ها به مسیریابی و رد و دنباله گذاشتن، می‌تواند شبیه به حالتی به نظر برسد که انگار در این بزرگراه و مسیر جهنمی هیچ ترافیکی وجود ندارد.