فعال حوزه منابع طبیعی به راهکارهای نوین برای مهار بیابان اشاره کرد و گفت: نهال‌کاری و احیای پوشش گیاهی، حفر چاله‌های خاص برای جمع‌آوری آب باران، مدیریت روان آب‌ها، ایجاد کمربندهای سبز و بادشکن، مدیریت چرا و مشارکت مردم از جمله راهکارهای عملی و علمی مقابله با بیابان‌زایی است.

علی مرتضوی امروز به مناسبت روز جهانی مبارزه با بیابان‌زایی در گفتگو با خبرنگار پایگاه خبری تحلیلی «قم فردا» با اشاره به چالش‌ها و وضعیت بیابان‌های قم، اظهار داشت: استان قم به طور طبیعی در منطقه‌ای خشک و نیمه‌خشک واقع شده و بیش از ۱.۲ میلیون هکتار از مساحت آن را عرصه‌های بیابانی و شن‌های روان تشکیل می‌دهد.

 وی ادامه داد: چالش اصلی ما تشدید خشکسالی‌های متوالی، کاهش سطح آب‌های زیرزمینی، وزش بادهای شدید به‌ویژه در فصل بهار و تابستان، و تخریب پوشش گیاهی طبیعی به دلایل مختلف از جمله چرای بی‌رویه است. این عوامل دست به دست هم داده‌اند تا حرکت شن‌های روان تهدیدی جدی برای روستاها، جاده‌ها، زمین‌های کشاورزی حاشیه‌ای و حتی زیرساخت‌های صنعتی و حیات شهروندان باشد.

 فعال حوزه منابع طبیعی با اشاره به راهکارهای عملی و علمی برای مقابله با بیابان‌زایی، گفت: یکی از اقدامات مهم و مؤثر نهال‌کاری و احیای پوشش گیاهی با گونه‌های مقاوم است. استفاده از گونه‌های بومی و سازگار با کم‌آبی مانند تاغ، آتریپلکس، قره‌داغ، و گونه‌های گز در اولویت است.

 وی اضافه کرد: روش‌های نوینی مثل حفر چاله‌های خاص برای جمع‌آوری آب باران و استفاده از مالچ‌های طبیعی برای افزایش شانس بقای نهال‌ها به کار گرفته می‌شود. امروز پروژه‌های بزرگ نهال‌کاری در کانون‌های بحرانی قم در حال اجرا است.

 مرتضوی به مدیریت روان آب‌ها و پخش سیلاب اشاره کرد و گفت: در مناطق کوهپایه‌ای، ساخت بندهای خاکی کوچک و آبگیر برای مهار سیلاب‌های فصلی و هدایت آن‌ها به دشت‌ها و تغذیه آبخوان‌ها بسیار مؤثر بوده است.

 وی افزود: این آب، هم‌سفره‌های زیرزمینی را تقویت می‌کند و هم رطوبت مورد نیاز برای رشد پوشش گیاهی در پایین‌دست را تأمین می‌نماید.

 کارشناس محیط‌زیست با اشاره به ایجاد کمربندهای سبز و بادشکن به عنوان مقابله با بیابان، عنوان کرد: در حاشیه شهرها، روستاها، جاده‌های اصلی و اطراف تأسیسات حیاتی، کمربندهای سبز با استفاده از درختان و درختچه‌های مقاوم ایجاد می‌شود.

 وی تصریح کرد: این کمربندها هم به عنوان بادشکن عمل کرده و سرعت بادهای فرساینده را می‌شکنند و هم در تثبیت خاک و کاهش آلودگی‌های هوا و صوتی نقش بسزایی دارند.

 مرتضوی به‌کارگیری فناوری‌های نوین را مورد توجه قرار داد و گفت: استفاده از سنجش از دور (RS) و سیستم‌های اطلاعات جغرافیایی (GIS) برای پایش مستمر تغییرات عرصه‌های بیابانی، شناسایی کانون‌های جدید فرسایش و ارزیابی اثربخشی پروژه‌ها بسیار کمک‌کننده است.

 وی ابراز داشت: همچنین، در مناطق خاص و برای حفاظت سریع‌تر زیرساخت‌ها، از مالچ پاشی بیولوژیک (ترکیبات سازگار با محیط‌زیست بر پایه مواد آلی) استفاده می‌کنیم. البته این روش هزینه‌بر است و فقط در موارد ضروری و محدود کاربرد دارد.

 فعال حوزه منابع طبیعی با اشاره به مدیریت چرا و مشارکت مردم به عنوان گزینه آخر مقابله با بیابان، گفت: کنترل چرای دام در عرصه‌های حساس و ترویج دامداری صنعتی و نیمه‌صنعتی برای کاهش فشار بر مراتع ضعیف، بخش دیگری از برنامه‌هاست.

 وی افزود: آموزش و جلب مشارکت جوامع محلی و بهره‌برداران از طریق تعاونی‌های مرتع‌داری و طرح‌های مشارکتی بیابان‌زدایی، کلید پایداری موفقیت‌هاست. وقتی مردم خود را مالک و ذی‌نفع بدانند، از عرصه‌ها بهتر محافظت می‌کنند.

 مرتضوی ادامه داد: بدون همراهی و آگاهی‌بخشی به جامعه، هیچ پروژه‌ای در بلندمدت موفق نخواهد بود. خوشبختانه در سال‌های اخیر شاهد افزایش قابل توجه حس مسئولیت‌پذیری محیط‌زیستی در بین مردم قم، به‌ویژه جوانان و گروه‌های مردمی و سمن‌ها بوده‌ایم. حضور پُرشور در پویش‌های درختکاری، نهال‌کاری‌های جمعی، و برنامه‌های پاک‌سازی نشان‌دهنده این علاقه‌مندی است.

 وی تأکید کرد: سازمان‌های مردم‌نهاد هم در آموزش، فرهنگ‌سازی، نظارت و حتی اجرای برخی طرح‌های کوچک‌مقیاس بسیار فعال و تأثیرگذار بوده‌اند و البته این مشارکت‌ها باید تقویت و نهادینه شود.

 کارشناس محیط‌زیست ادامه داد: بیابان‌زایی یک شبه ایجاد نشده و درمان آن هم یک شبه نیست. نیاز به برنامه‌ریزی بلندمدت، عزم ملی و استانی، و تخصیص بودجه پایدار داریم.

 وی خاطرنشان کرد: تجربیات موفق در نقاطی از استان نشان داده که با اجرای علمی و مشارکتی طرح‌ها، می‌توان طوفان‌های گردوغبار را کاهش داد، عرصه‌های تخریب‌شده را احیا کرد و امنیت زیستی را افزایش داد.

 مرتضوی گفت: اگر همه دستگاه‌ها و مردم دست به دست هم دهند، قطعاً می‌توانیم بر چالش بیابان‌زایی فائق آییم و آینده‌ای سبزتر و پایدارتر برای استان رقم بزنیم.

انتهای خبر/160