قم، در سایهای از تاریخ صنعتی پرسابقه و پررنگ ایستاده است؛ صنعتی که روزگاری نام این شهر را در کنار بزرگترین قطبهای کفش کشور قرار داده بود، اما امروز با چالشهایی جدی برای حفظ جایگاه خود روبروست.
به گزارش خبرنگار گروه اقتصادی پایگاه خبری تحلیلی «قم فردا» شهر قم، نگین درخشان مذهبی ایران، برای هر مسافری با گنبد طلایی حرم حضرت معصومه (س) و حوزههای علمیه پرشورش شناخته میشود؛ اما در پشت این نمای روحانی و معنوی، داستان دیگری از تلاش، چرخدندههای کارخانهها و عطر چرم در حال روایت است.
این شهر، برخلاف تصور رایج، یکی از خاستگاههای کهن و مهم صنعت کفش ایران محسوب میشود. تاریخی که به دهههای ۴۰ و ۵۰ شمسی بازمیگردد و با نامهایی بزرگ و کارگاههایی پیوند خورده که کفشهایشان پابهپای تاریخ معاصر ایران راهرفته است.
امروز اما این صنعت با یک دوگانگی عمیق مواجه است: از یک سو، میراثی غنی و نیروی انسانی ماهر و از سوی دیگر، رکودی نگرانکننده و رقابتی سخت با محصولات خارجی و داخلی دیگر شهرها.
قدرت الله رضایی در گفتگو با خبرنگار گروه اقتصادی قم فردا با اشاره به جایگاه قم در مقایسه با دیگر قطبهای کفش ایران اظهار داشت: قم بدون شک از نظر تاریخی یکی از سه قطب اصلی کفش کشور محسوب میشود، تبریز در کفش ورزشی و بیرونی، اصفهان در کفش زنانه و مد و تهران در برندینگ و بازار عمدهفروشی پیشتاز هستند.
وی افزود: قم اما تخصص منحصربهفردی در تولید کفش مردانه چرم طبیعی و رسمی دارد. کیفیت دوخت و چرم مورد استفاده در گذشته، زبانزد بود. اما مشکل اصلی، ایستایی در نوآوری و بازاریابی است.
کارشناس صنعت کفش با اشاره به اینکه کفش قم نیاز به یک بازتعریف اساسی دارد، بیان داشت: در حالی که تبریز و اصفهان با مدرنیزه کردن خطوط تولید و طراحی، سهم بازار خود را گسترش دادند، بسیاری از واحدهای قم در روشهای سنتی خود متوقف ماندند و در نتیجه سهم خود از کیک بازار را بهتدریج از دست دادند.
وی با اشاره به مهمترین چالشهای پیش روی صنعت کفش قم گفت: مشکلات ساختاری و نهادی، فناوری و نوآوری، فناوری و نوآوری و بازاریابی و برندسازی چالشهای پیش روی صنعت کفش قم هستند.
گذر از خیابانهای منتهی به کارگاههای قدیمی کفاشی در قم، گواهی ملموس بر این فراز و نشیب تاریخی است. برخی کارگاههای کوچک خانوادگی هنوز با پشتکار مشغول کار هستند.
صدای چکشها و ماشینهای دوزندگی قدیمی فضایی نوستالژیک خلق میکند، اما از درون، داستان دیگری از تقلا برای بقا حکایت دارد.
تعداد زیادی از کارگاههای بزرگ و متوسط یا تعطیل شدهاند یا با ظرفیت بسیار پایین در حال فعالیت هستند. انبارهای پر از کالای فروش نرفته، پرداختهای معوقه و کاهش سفارشهای، تصویری است که بسیاری از فعالان این عرصه ترسیم میکنند.
از سوی دیگر، تعدادی از واحدهای پیشروتر با درک ضرورت تغییر، دست به کار شدهاند. سرمایهگذاری محدود در طراحی جدید، ایجاد صفحات در فضای مجازی برای فروش مستقیم و هدفگیری بازارهای خاص از جمله راهکارهایی است که برخی پیش گرفتهاند.
صنعت کفش قم در یک دوراهی سرنوشتساز قرار دارد: یا باید در روشهای سنتی خود باقی بماند و بهتدریج به حاشیه رانده شود، یا با پذیرش ریسک نوآوری، بازاریابی و نوسازی، هویت جدیدی برای خود تعریف کند.
این امر نیازمند عزمی جمعی از سه بخش، دولت بهعنوان تسهیلگر، اتاق اصناف و اتحادیه بهعنوان هماهنگکننده و مهمتر از همه، خود تولیدکنندگان بهعنوان بازیگران اصلی هستند.
مینو رضایی در گفتگو با خبرنگار گروه اقتصادی قم فردا با اشاره به ظرفیتهای کفش قم از منظر مد و طراحی اظهار داشت: قم یک پتانسیل فوقالعاده در ایجاد یک استایل ایرانی - مدرن دارد، ترکیب هنر سنتی مثل منبتکاری یا دوختهای سنتی روی چرم با طراحیهای مدرن میتواند یک تمایز اساسی ایجاد کند.
وی در ادامه افزود: دنیای امروز به سمت محصولات داستانمحور و با هویت میرود. کفش قم میتواند داستان شهر خود، داستان چرم طبیعی و داستان هنر دست را روایت کند؛ این یک مزیت رقابتی انکارناپذیر در مقابل محصولات یکسان و بیهویت خارجی است.
فعال حوزه مد و پوشاک با اشاره به نقش فضای مجازی و دیجیتال مارکتینگ در نجات این صنعت بیان داشت: فضای مجازی یک نجاتدهنده است؛ هزینه راهاندازی یک فروشگاه فیزیکی در نقطه خوب شهر بسیار بالاست. اما یک فروشگاه اینستاگرامی یا وبسایت با سرمایهای بهمراتب کمتر میتواند به کل ایران و حتی بازارهای بینالمللی دسترسی داشته باشد.
وی گفت: تولیدکنندگان قم باید یاد بگیرند که چگونه محتوا تولید کنند. چگونه از فرایند تولید فیلم بگیرند، کیفیت چرم خود را به نمایش بگذارند و داستان برند خود را تعریف کنند. این کار اعتماد و مشتری سازی میکند.
صنعت کفش قم، همچون کشتیای است که روزگاری اقیانوسها را درمینوردید، اما اکنون نیازمند تعمیر اساسی و بادبانهای جدید برای به حرکت درآمدن دوباره است. آینده این صنعت در گروی ترکیب هوشمندانه حفظ اصالت و کیفیت با نوآوری در طراحی و بازاریابی است.
مسیر پیش رو اگرچه دشوار اما غیرممکن نیست. قم دارای همه المانهای لازم برای بازگشت به عرصه است: خاطرهای مثبت در ذهن مصرفکننده بزرگسال، نیروی انسانی ماهر، و تخصصی کهن. آنچه نیاز است، یک انقلاب فکری و مدیریتی است.
تولیدکنندگان باید از رقابت با یکدیگر دست برداشته و تحت یک برند جمعی و با هویتی واحد به میدان رقابت ملی پا بگذارند.
قم میتواند دوباره بر سر زبانها بیفتد، نه فقط بهعنوان شهر مذهبی ایران، بلکه بهعنوان شهری که بهترین کفشهای چرم مردانه و طراحیهای اصیل ایرانی -اسلامی را تولید میکند.
این امر تنها با عزمی جهادی، سرمایهگذاری هوشمند و مهمتر از همه، باور به توانمندیهای داخلی محقق خواهد شد.
آینده صنعت کفش قم در گرو تصمیماتی است که امروز گرفته میشود؛ تصمیم بین ماندن در گذشته یا ساختن آیندهای درخشان.