یکی از مهم‌ترین عـوامـل شکل‌دهنده الگوی غذایی هر جامعه مجموعه عادات و فرهنگ غذایی آن جامعه است.

ایرانیان مردمی خوش‌ذائقه و دارای تنوع غذایی بسیار بالا هستند و سنت خوردن، از ماندگارترین میراث‌های فرهنگ و تمدن ایرانیان است. امــا در ایــن میان آنچه قابل‌تأمل است، الگوی تغذیه‌ای ماست. سطح سلامت جامعه وابستگی زیادی به تغذیه مناسب و سالم دارد.

الگوی تغذیه کشور ما دستخوش تغییرات زیادی شده است و به گفته کارشناسان، وضعیت تغذیه ایرانیان در حد مطلوبی نیست.

میزان مصرف نان در ایران رقم خیره‌کننده‌ای دارد. سرانه مصرف نان هر ایرانی در سال در حالی ۱۶۰ کیلوگرم است که این آمار در جهان تنها ۲۵ کیلوگرم است. درواقع ایرانی‌ها ۶ برابر آمار جهانی نان می‌خورند و از این لحاظ در صدر جهان قرار دارند.

سرانه مصرف برنج در کشور ما ۴۰ کیلوگرم اعلام‌شده و این در حالی است که در سه دهه گذشته، این میزان ۱۵ تا ۲۰ کیلوگرم بوده است؛ اما این مقدار نسبت به میانگین جهانی ۲۵ کیلوگرم هم پایین‌تر است. پرمصرف‌ترین کشور جهان در برنج، تایلند است که سرانه مصرف برنج در این کشور ۱۴۰ کیلوگرم است. این در حالی است که این آمار در کشور ترکیه فقط ۸ کیلوگرم است.

سازمان جهانی خواروبار و کشاورزی (فائو) در دسامبر ۲۰۱۲ سرانه مصرف گوشت (قرمز و سفید) در جهان را ۴۱ کیلوگرم اعلام کرد. این در حالی است که ایرانی‌ها سالانه حدود ۳۶ کیلوگرم گوشت مصرف می‌کنند. این میزان از آمار جهانی کمتر و از میانگین آسیا بالاتر است. همچنین ایران ازلحاظ مصرف گوشت بین ۱۹۶ کشور جهان در رتبه ۹۸ قرار دارد.

سرانه مصرف شکر ایرانی‌ها بین ۲۱ تا ۲۴ کیلوگرم است. درحالی‌که میانگین جهانی آن، فقط ۵ کیلوگرم است. این، یعنی ایرانی‌ها ۵ برابر مردم جهان از شکر استفاده می‌کنند. ایرانی‌ها علاوه بر شکر، در نمک هم زیاده‌روی می‌کنند. سازمان جهانی بهداشت، میانگین مصرف نمک را برای هر فرد در جهان، ۱۰ گرم عنوان کرده و این میزان را دو برابر میزان توصیه‌شده این سازمان دانسته است؛ اما ایرانی دو تا سه برابر بیشتر نمک مصرف می‌کنند.

سرانه مصرف روغن در کشور ۲۱ کیلوگرم است. این در حالی است که وزیر بهداشت روز چهارشنبه ۲۳ مهرماه از اضافه شدن سالانه ۳ کیلوگرم روغن به سرانه مصرف ایرانی‌ها خبر داده است.

سرانه مصرف تخم‌مرغ در ایران ۱۹۰ عدد است. این در حالی است که میانگین جهانی، ۲۵۰ عدد تخم‌مرغ است و ایرانی‌ها سالانه ۶۰ تخم‌مرغ کمتر از میانگین جهانی می‌خورند. هرچند رقم‌های دیگری هم دراین‌باره اعلام‌شده و به‌عنوان‌مثال، سال گذشته معاون بهبود تولیدات دامی سازمان جهاد کشاورزی چهارمحال و بختیاری گفت: «سرانه مصرف تخم‌مرغ کشور ۱۶۰ و در جهان ۳۰۰ عدد است.»

سرانه مصرف روغن‌زیتون، این داروی طبیعی در کشور فقط ۲۲۰ گرم است. این در حالی است که در برخی کشورهای جهان سرانه مصرف این کالا به ۲۷ کیلوگرم نیز می‌رسد.

کشور سوریه بالاترین آمار مصرف روغن‌زیتون را با ۲۷ کیلوگرم در سال به خود اختصاص داده است که به دلیل مصرف بالای این ماده طبیعی با کمترین مشکل بیماری‌های قلبی و عروقی مواجه است.

ایرانی‌ها در نوشیدن مضرترین نوشیدنی جهان نیز بااقتدار در صدر ایستاده‌اند. مصرف سرانه نوشابه در کشور ما ۴۲ لیتر است. درحالی‌که مردم جهان به‌زور ۱۰ لیتر نوشابه در سال می‌خورند.

سرانه مصرف شیر در ایران ۷۰ کیلوگرم اعلام‌شده است؛ اما طبق آمار جهانی متوسط مصرف شیر در جهان ۱۹۰ کیلوگرم و در کشورهای اروپایی بین ۳۰۰ تا ۴۵۰ کیلوگرم اعلام‌شده است.

این آمار در کشورهای توسعه‌یافته جهان به ۵۰۰ کیلوگرم هم می‌رسد. البته مصرف شیر در استان‌های چهارمحال بختیاری، آذربایجان غربی و شرقی از متوسط کشور بیشتر است.

با بررسی آمار مصرف مواد غذایی کشور و میانگین‌های جهانی به‌روشنی پیداست که ایران در وضعیت غذایی درستی قرار ندارد.

حتی می‌توانیم عنوان بدغذاترین کشور جهان را از آن خود کنیم؛ بنابراین اصلاح الگوی تغذیه‌ای با آموزش‌های بنیادین و آگاه کردن مردم از تبعات الگوی غذایی غلط شاید بتواند به بهبود وضعیت غذایی جامعه به‌ویژه نسل‌های بعد کمک کند.