طرح دعاوی حقوقی بین المللی کرونایی با تاکید بر جایگاه حقوقی ایران

به گزارش پایگاه خبری تحلیلی قم فردا،سید نصرالله ابراهیمی / عضو هیات علمی دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران، رییس کمیسیون بین الملل مرکز وکلا، کارشناسان رسمی و مشاوران خانواده قوه قضاییه و رییس هیات مدیره وکلای مرکز استان تهران در یادداشتی که در اختیار این خبرگزاری قرار داد نوشت: با توجه به شیوع و یا پاندمی شدن کرونا و آثار و تبعات میان رشته ای آن در نظام های حقوقی داخلی و بین المللی بلکه جهانی، لازم است به نظم نوین حقوقی که در سایه ویروس کوید 19 (COVID-19) از خانواده ویروس کرونا در حال شکل گیری است توجه لازم انجام شود. نقش حقوقدانان، وکلا، قضات، داوران، پژوهشگران و اندیشمندان حقوقی بین المللی در نظم نوین حقوقی جهانی در سایه کرونا بیش از همه حائز اهمیت است.

پیش بینی می گردد که بحث شیوع یا پاندمی ابتلا به ویروس کرونا (کوید ۱۹)، که همه کشورهای جهان را در بر گرفته و به یکی از بزرگ‌ترین شوک‌های تاریخ معاصر تبدیل شده و به نوعی"موقعیت جنگی" را در اکثر کشورها ایجاد کرده، به بازارهای مالی کشورها ضربه شدیدی از نوع کرونایی وارد کرده است، حقوقدانان و وکلای بین الملل را وارد پرونده های گوناگون و متعدد دعاوی بین المللی نماید. دیری نخواهد پایید که بحران اقتصادی جهانی امروزه ناشی از پاندمی شدن ویروس کوید 19 که نه تنها ضربه اقتصادی همه‌گیر آن بیش از بحران اقتصادی جهانی سال ۲۰۰۸ می باشد، بلکه میتوان ادعا کرد که بحران فعلی به وجود آمده ناشی از پاندمی شدن کرونا در اقتصاد جهان از نظر گستردگی و ناگهانی بودن این بحران از زمان پایان جنگ دوم جهانی تاکنون بی سابقه بوده است، تبدیل به طرح دعاوی متعدد حقوقی داخلی، منطقه ای و بین المللی له و علیه کشورهای علیه یکدیگر، اتباع کشورها علیه دولت های خود و غیره گردد. 
آیا ویروس کوید 19 کرونا شکل طبیعی جهش یافته ویروس های مشابه خودش می باشد و صرفا در یک جهش ژنتیکی یا موتاسیون برای یک ویروس طبیعی به حالت اپیدمی ویا پاندمی جهانی رسیده است؟ و یا آنکه ویروس کوید19 حاصل تولید دست بشر در آزمایشگاه های مدرن پزشکی می باشد و عملا این ویروس یک سلاح بیولوژیک ساخت کشورهای قدرتمندی نظیر چین، امریکا، انگلستان، روسیه، و یا رژیم نامشروع و اشغالگر صهیونیستی است؟ پاسخ به این سوال ها امر آسانی نبوده و اظهارنظر متقن در این خصوص حداقل با اطلاعات قابل دسترس امروزه امکان پذیر نمی باشد. 
به عنوان مثال، از یک طرف بعضی ادعا می کنند که نظر به اینکه آمریکا سابقه سیاهی در استفاده از جنگ بیولوژیک در مقاطع مختلف کشورها دارد، پس به صورت طبیعی انگشت اتهام در ایجاد ویروس جهش یافته کرونا به سوی این کشور اشاره خواهد شود، و اساسا جنگ بیولوژیک شیوه‌ای است که ایالات متحده حداقل در هفت دهه اخیر استفاده از آن را علیه کشور‌هایی که منافع این کشور را به خطر می‌اندازد در دستور کار خود قرار داده که اوج بکارگیری این شیوه نیز به جنگ آمریکا با ویتنام و پس از آن بازمی‌گردد. برخی دیگر بر این تصور هستند که مقصر اصلی در پاندمی شدن ابتلاء کشورهای جهان به ویروس خطرناک کوید 19 کشور چین است، به حدی که اخیرا یک اندیشکده در بریتانیا به دولت این کشور و دیگر دولت‌های جهان توصیه کرده به خاطر آنچه که پنهان کاری دولت چین در اعلام به موقع خطرات ویروس کرونا و نقض معاهده مراقبت بهداشتی بین‌المللی خوانده، از دولت چین به محاکم بین‌المللی شکایت کرده و درخواست دریافت غرامت کنند. بر اساس این ادعا، دولت چین مسئولیت‌های خود در چارچوب معاهده مراقبت‌های بهداشتی بین‌المللی را نقض کرده است و به همین خاطر مستوجب تعقیب قضایی و پرداخت غرامت است.
در هر حال خواه فرض ساختگی بودن ویروس کرونا و جنگ بیولوژیک اثبات گردد و یا نقض تعهدات بین المللی برخی از کشورها موجب پاندمی شدن ابتلاء به ویروس کرونا شده و یا آنکه وضع تحریم ها و یا محدودیت های اقتصادی و پزشکی ایجاد شده در درمان بیماران کرونایی موجب تشدید وضعیت ابتلاء به این ویروس و یا ایجاد مشکلات عدیده در پیشگیری و یا درمان شده است، هر یک می تواند مبنایی برای طرح دعاوی حقوقی در مراجع ذیصلاح داخلی و یا بین المللی گردد. 
این نوشتار درصد آن نیست که فرضیه ای را در حال حاضر به اثبات برساند، بلکه تذکاریه ای است برای حقوقدانان و وکلای بین المللی که چنانچه وارد اقامه دعاوی حقوقی بین المللی کرونایی شوند، بایستی آن را در طرح دعاوی مزبور در جهت اثبات مسئولیت های حقوقی و یا کیفری ناشی از عوامل تاثیر گذار در پاندمی شدن ابتلا به بیماری ویروس کوید 19 کرونا مورد توجه قرار دهند.
نویسنده بر این باور است که شیوع لجام گسیخته این ویروس کوید 19 کرونا که منجر به مرگ دهها هزار نفر در سراسر جهان، ابتلای میلیون ها نفر به بیماری کرونا، بیکاری صدها میلیون نفر در دنیا، قرنطینه شدن و خانه نشینی میلیاردی جمعیت بشری، و ورود خسارت اقتصادی بیش از هزار میلیارد دلاری در سطح جهان شده است، نمی تواند آثار و تبعات حقوقی بدنبال نداشته و موجبات طرح دعاوی متعدد حقوقی کشورها بر علیه یکدیگر را در حال و یا آینده بدنبال نداشته باشد. 
شاید بشود ادعا کرد همچنانکه شیوع پاندمی ویروس کوید 19 کرونا سبک و سیاق زندگی همه را متاثر کرده است و شدیدا فضای اقتصادی و اجتماعی جهانی شکل یافته پس از جنگ جهانی دوم را به هم ریخته است، نظام های حقوقی کشورها نیز ناشی از این تغییرات متحول خواهد شد. بنظر می رسد نظم حقوقی جدیدی در تحولات حال و آینده نظام حقوقی بین المللی ایجاد خواهد شد. موضوعات جدیدی همچون امنیت زنجیره ای غذایی بشر، سلامت و بهداشت بلوکی و زنجیره ای انسانی، محیط به هم گرده خورده زیست انسانی، جانوری و نباتی؛ ایمنی زیر ساخت های زندگی اجتماعی به هم پیوسته بشری؛ برداشتن حد و مرزهای جغرافیایی بشری در تعریف سلامت و بهداشت زندگی وی؛ توجه جدی به خاستگاه طبیعت همگانی در زندگی همه جانبه انسانی در کره زمین؛ خروج از انزوای جغرافیایی در برخورداری از تکنولوژی های پیشرفته پزشکی و بهداشتی جهانی و همه این موضوعات جزء مسائلی خواهد بود که تحولات حقوقی جدید را برای نسل بشر امروز و آینده رقم خواهد زد. شاید به جرات بتوان ادعا کرد که نگاه تک بعدی بشر به زندگی اجتماعی و اقتصادی خود و حاکمیت نگاه فردگرایی و منفعت طلبی دستخوش دگردیسی های حقوقی زیادی خواهد شد و بشر حال و آینده شاید شکل گیری نهضت جدید نظام های حقوقی بین المللی در بازسازی تعریف جدیدی از روابط حقوق و تکالیف انسانی و تعیین شاخص های الزامات همکاری، همگرایی، هماهنگی و تعامل موثر و سازنده با غمض نظر از عناصر جغرافیایی، نژادی، تابعیتی، جنسیتی و دیگر عوامل انزواگرایانه، خواهد بود.
نویسنده با تجارب گسترده در طرح دعاوی حقوقی بین المللی بر این باور هست که اصحاب دعوی در موفقیت اقامه دعاوی حقوقی بین المللی کرونایی می بایست به پدیده های تاثیرگذار متعدد و عناصر نه گانه تفسلی زیر توجه کافی نموده و بر اساس یک تحلیل جامع، منسجم، یکپارچه و میان رشته ای، پرونده های ادعایی خود را در خصوص موضوع و حکم مدیریت نموده تا بتوانند به بهترین نتیجه دلخواه خود در مراجع ذیصلاح بین المللی دست پیدا کنند. 
در این خصوص به اختصار به تحلیل نظم نوین حقوقی جدید در طرح دعاوی حقوقی بین المللی کرونایی بر اساس عناصر نه گانه تفسلی به شرح زیر می پردازیم:
- عنصر فنی (Technical): ویروس نوظهور Covid 19 کرونا نوع جدیدی از ویروس کرونایی است که پیش از آن در زندگی انسان ها تجربه نشده بود. شناسایی ماهیت ویروس کوید 19 از خانواده ویروس های کرونایی از جهت فنی و تخصصی موضوع بسیار پیچیده ای است، به گونه ای که امروزه پزشکان و داورسازان و متخصصان علوم پزشکی در جامعه بین المللی عاجز از شناخت ماهیت، آثار و مختصات آن بوده و اختلاف نظرهای بسیاری در دنیای فنی و تخصصی پزشکی در این خصوص وجود دارد. عدم قطعیت های حاکم بر روش های پیشگیری و درمان، ویروس کوید 19  را آنقدر گستاخ کرده است که روش های درمانی متعدد سنتی و مدرنیته پزشکی را در جهان بشریت را به چالش کشانده و هر روز قربانیان زیادی از مبتلایان به این ویروس را می گیرد. متاسفانه تاکنون پروتکل های درمانی این ویروس عمدتا بر اساس اصل تجربه و خطاء استوار می باشد. بدیهی است شناخت ابعاد پیچیده و نامعلوم ویروس Covid 19 و نقش آن در عفونت های حاد تنفسی، در شکل گیری دعاوی حقوقی بین المللی کرونایی بسیار مهم و تاثیرگذار است. در بررسی عنصر فنی و تخصصی تفسلی بایستی اذعان کرد که اثبات مباشرت و یا تسبیب در موضوع دعوی انتسابی ساخت این ویروس و یا پاندمی شدن آن به یک کشور خاص و یا اتباع و یا تاثیر تشدید ابتلاء به این ویروس و درمان آن، یعنی همان اثبات عامل انتسابی، خواه بر اساس نظریه های خطر و یا تقصیر، اگر چه امری بس دشوار و سخت می باشد، ولی امر محالی نیست.
 
- عنصر فناوری (Technological): فرصت ها و چالش هایی که کرونا از جهت فناوری های پیشرفته در نظام بشری امروزه می گذارد و تاثیر و تاثر متقابلی که در فناوری های پیشرفته پزشکی و تجهیزات پزشکی می گذارد، در طرح دعاوی حقوقی قابل بررسی و مطالعه است. فناوری های پیشرفته پزشکی در این خصوص همچنانکه در ساخت و شیوع آن ممکن است نقش ایفا می کنند، در مدیریت و کنترل و مهار این ویروس نیز موثر می باشند. امروزه در بیمارستان ها، موسسات و لابراتوارها پزشکی، و انجمن های دولتی و غیردولتی بهداشت و سلامت در کشورهای مختلف به دنبال شناسایی، ردیابی و محدود کردن کوید-۱۹هستند. در فرض طرح دعاوی حقوقی بین المللی کرونایی، بررسی این امر که آیا فناوری های پیشرفته پزشکی در ساخت و متعاقبا شیوع این بیماری وجود داشته و چه کشورهایی از این ابزارهای تکنولوژی برای ابتلای جهانیان به این ویروس استفاده کرده اند بسیار محل تامل است. در نقطه مقابل لازم است بررسی شود که آیا فناوری های پیشرفته در اختیار کشورها بوده است که از شیوع و یا پاندومی شدن این ویروس جلوگیری کرده باشند؟ اگر چه امروزه بحث های مختلفی در خصوص استفاده از ابزار فناورانه هوش مصنوعی (Artificial Intelligence)،  مدیریت زنجیره تامین (SCM)، زنجیره بستگی یا زنجیره بلوکی (Blockchain) و یا هر روش دیگر بر پایه راه حل های هوشمندانه (Solutions Smart) جهت مدیریت، کنترل و یا مهار این ویروس مطرح است، لازم است به عنصر فناوری و الزامات آن (اعم از بایدها و نبایدها) در طرح دعاوی حقوقی بین المللی کرونایی و رسیدگی های قضایی، توجه لازم شود.
- عنصر اقتصادی (Economic): تاثیرات مخرب اقتصادی کرونا و شکل گیری بحران جدیدی از رکود و بحران اقتصادی در دنیا از مسائلی است که انکارناپذیر است. امروزه شاهد گزارشاتی در خصوص تبعات و تاثیر اقتصادی مخرب پاندمی شدن ویروس کوید 19 کرونا در اقتصاد کشورها بلکه اقتصاد جهانی هستیم. برخی بر این بارو هستند که افت فعلی اقتصاد و تجارت جهانی ناشی از پاندومی شدن ابتلا به ویروس کرونا شدیدترین سقوط میزان تولید و تجارت در جهان از سال 1945 میلادی می باشد. بر این اساس، از نظر وسعت و ناگهانی بودن، بحران فعلی بیشتر شبیه الگوی رکود بزرگ دهه 1930 یا اضمحلال شدید کسب و کارهای تجاری در اواخر قرن نوزدهم یا اوایل قرن بیستم است. بدون شک لازم است در طرح دعاوی حقوقی بین المللی کرونایی، اصحاب دعوی به بررسی میدانی ضرر و زیان های اقتصادی وارده ناشی از پاندمی شدن ابتلا به ویروس کوید 19 خواه در هزینه های گزاف تحمیل شده به دولتها و اتباع آن ها و یا خسارات وارده مستقیم ، غیرمستقیم، تبعی و عدم النفع های گسترده بپردازند.
- عنصر مالی (Financial): بررسی آثار مالی و تامین منابع مالی مبارزه با کرونا نه تنها بحث دغدغه همه کشورها است بلکه موجبات دل نگرانی سازمان های بین المللی از قبیل سازمان بهداشت جهانی نیز می باشد. تخصیص میلیاردها دلار توسط کشورها برای پیشگیری و درمان این ویروس حکایت از ضرورت تامین منابع مطمئن و قابل دسترس برای مدیریت، کنترل و مهار ویروس کوید 19 دارد. متاسفانه از یکطرف شکل گیری بحران و رکود اقتصادی جهانی و از طرف دیگر لزوم تخصیص اعتبارات گسترده مالی جهت مدیریت این ویروس در سطح داخلی کشورها بلکه جامعه بین المللی، معضلی است که کشورها با آن مواجه هستند، به حدی که صندوق بین المللی پول و یا بانک جهانی نیز نمی توانند از طریق تخصیص اعتبارات در این خصوص مشکل تامین مالی کشورها را حل نماید. بدون شک در رسیدگی دعاوی حقوقی بین المللی کرونایی، لازم است بحث از تامین مالی پروژه های تخصیصی مدیریت و یا مبارزه با کرونا و مدیریت طبقات هزینه های پزشکی و اجتماعی و اقتصادی آن، و همچنین ممانعت برخی از کشورها از دسترسی به منابع مالی در این خصوص، نیز مورد تحلیل و رسیدگی اصحاب دعوی قرار گیرد.
- عنصر مالیه ای (Fiscal): در بررسی دعاوی حقوقی بین المللی کرونایی لازم است به آثار و تبعاتی که شیوع و یا پاندمی شدن ویروس کرونا در حوزه ممنوعیت صادرات تجهیزات پزشکی از قبیل دستگاه تنفس مصنوعی، ماسک های صورت، و دستکش های پزشکی و یا وضع عوارض سنگین صادراتی در این خصوص، اعمال تخفیف ها و یا کاهش های مالیاتی در راستای مسئولیت اجتماعی دولت ها، تحمل هزینه های بیمه های اجتماعی توسط دولت ها ، وضع عوارض و تعرفه های دیگر قانونی در نظام مالی داخلی کشورها وجود دارد نیز توجه ویژه شود. بار هزینه های ناشی از وضع مقررات مالیه جدید و یا تغییرات گسترده در نظام مالیه عمومی و اختصاصی در محاسبه هزینه ها و خسارت ناشی از مسئولیت بین المللی دولت های ناقض تعهدات بین المللی بایستی مورد توجه قرار گیرد.
- عنصر بازرگانی (Commercial): مباحث بازرگانی و تجاری مبتلابه امروزه کرونایی به ویژه مباحث مربوط به خرید وفروش، واردات و صادرات و حمل و نقل تجهیزات پزشکی تنفس مصنوعی، ماسک های صورت، مواد گندزدایی، دستکش های طبی و غیره در راستای پیشگیری و درمان بیماری ویروس کرونا کوید 19 در سطح تجارت بین الملل یکی از دغدغه های جامعه بین المللی در طرح دعاوی حقوقی بین المللی کرونایی است. امروزه وضع محدودیت های تجارت و بازرگانی در این خصوص، و یا اتفاقات زشت رهزنی و سرقت کالاها و تجهیزات پزشکی حتی در میان کشورهای پیشرفته صنعتی و کشورهای عضو ائتلاف های سیاسی و تجاری، متاسفانه پوشش های خبری اخیر رسانه های مطبوعاتی را شکل می دهد. امروزه برخی از کشورها بر علیه دیگر کشورها (به عنوان مثال کشور آلمان بر علیه ایالات متحده امریکا) از ادبیات دزدی دریایی یا دزدی مدرن در به سرقت بردن تجهیزات پزشکی در پیشگیری و درمان ویروس کرونا استفاده می نمایند. بدون شک، اصحاب دعوی در طرح دعاوی حقوق بین المللی کرونایی، بایستی به عنصر بازرگانی و تجاری و محدودیت ها و یا ممنوعیت ها و یا چالش های آن در رسیدگی به طرح دعاوی حقوقی بین المللی کرونایی توجه خاص نمایند.
- عنصر قراردادی (Contractual): مباحث قراردادی امروزه حاکم بر قراردادهای حاکم بر تحقیق و توسعه، سرمایه گذاری، معاملات تجاری و غیره ناظر بر ویروس کرونا قابل تامل و بررسی است که بایستی در طراحی های جدید قراردادی به مهارت ها و تکنیک های فنی قراردادی مورد توجه قرار گیرد. امروزه قراردادهای بسیاری در سطح بین المللی به دلایل منتسب به پاندمی ویروس کوید 10 با چالش های مختلفی در اجرا مواجه شده اند. فرایند مناقصات و مذاکرات بسیاری از پروژه های مطروحه در کشورها معطل مانده و متوقف شد. تعهدات بسیاری از قراردادهای داخلی و بین المللی بدلیل شرایط خاص کرونایی حاکم بر این قراردادها یا به حالت تعلیق درآمده و یا نقض شده است. بررسی موجبات نقض تعهدات یا معافیت از آن و رفع مسئولیت های قراردادی و غیرقراردادی خواه در قالب نهادهای حقوقی فورس ماژور، استحاله، فراستریشن و یا هاردشیپ از موضوعاتی است که قطعا در دعاوی حقوقی بین المللی کرونایی بایستی مورد توجه قرار گیرد. بدون شک الزامات قراردادی و یا خارج از قراردادی (از قبیل مقررات و قوانین آمره کشورها) می تواند مسیر طرح دعاوی بین المللی حقوقی کرونایی را برای متداعیین تغییر دهد. در هر حال بررسی عنصر قراردادی در این نوع دعاوی از اهمیت بسزایی برخوردار است.
- عنصر محیطی (Environmental): مباحث محیطی از عناصر تفسلی حاکم بر ویروس کوید 19 کرونا بدون شکل جنجال برانگیزترین مباحث امروزه جهان بشری است. محیط سیاسی کشورها، محیط اجتماعی زندگی بشری، محیط کسب و کارهای تجاری مردم، محیط فرهنگی نحوه تعامل انسان ها، محیط امنیتی و ایمنی ارتباطات و تعاملات بشری، محیط زیست زندگی بشری بلکه تعامل آن با گونه های موجودات دیگر نیز تحت تاثیر شیوع و یا پاندمی شدن ویروس کرونا قرار گرفته است. بدون شک ضروری است که اصحاب متداعیین در طرح دعاوی حقوقی بین المللی کرونایی با تامل و دقت کافی به شرایط محیطی حاکم بر شکل گیری و یا شیوع ویروس کرونا و آثار و تبعات ناشی از آن، توجه کرده و موضع حقوقی خود را خواه در قالب خواهان/شاکی و یا خوانده/متشاکی به درستی تبیین نمایند.
- عنصر حقوقی (Legal): بالاخره آنکه امروزه مباحث حقوقی در خصوص اتهام های دولت ها و اتباع آن و مسئولیت های مدنی بلکه جزائی احتمالی اشخاص درگیر در ایجاد و یا شیوع ویروس کوید 19 کرونا و صلاحیت های محاکم داخلی و بین المللی در گشایش پرونده های احتمالی در این خصوص بسیار قابل توجه می باشد. بحث از قانون حاکم و یا مراجع ذیصلاح حل و فصل اختلافات در خصوص رسیدگی به طرح دعاوی حقوقی بین المللی کرونایی بایستی به دقت توسط اصحاب متداعیین در این دعاوی مورد رسیدگی و تحلیل مناسب قرار گیرد.
خلاصه آنکه بررسی عناصر نه گانه تفسلی ضرورت امروزه ورود به مباحث و موضوعات حقوقی ناظر در طرح دعاوی حقوقی بین المللی کرونایی خواه در قالب فردی و یا جمعی کشورها و یا اتباع آنها می باشد که بایستی به صورت عناصر تاثیرگذار تفسلی مورد توجه اصحاب دعوی قرار گیرد.

**طرح دعاوی حقوقی بین المللی کرونایی ایران
کشور ایران جزء نخستین کشورهایی است که در سطح گسترده ای از آثار شیوع ویروس کوید 19 کرونا رنج برده و آلام ناشی از آن کماکان گریبانگیر کشور عزیز ما است. از طرفی محدودیت های تحریم اقتصادی وضع شده توسط دولتمردان ایالات متحده امریکا و همراهی عملی کشورهای اورپایی طرف موافقت نامه برجام در استمرار وضعیت تحریم های ضدبشری، بر سختی و دشواری پیشگیری و درمان بیماری کرونا افزوده است. 
متاسفانه تاکنون بیش از 60 هزار ایرانی به ویروس کوید 19 مبتلا شده؛ حدود 4 هزار ایرانی نقاب مرگ بر چهره کشیده و جان به جان آفرینان تسلیم نموده اند؛ صدها ایرانی در صف از دست دادن جانشان ناشی از ابتلای به بیماری حاد تنفسی می باشند، و دهها هزار خانواده ایرانی به طور مستقیم و یا غیرمستقیم گرفتار بیماری کرونا و یا آثار و تبعات آن هستند. 
همچنین صدها هزار بنگاه های کوچک و بزرگ اقتصادی کشور از کار تعطیل شده است؛ نگرانی نسبت به شیوع ویروس کرونا رفتار مصرفی خانواده های ایرانی را متاثر کرده و موجب کاهش تقاضای خرید و مصرف کالا شده است و در نتیجه بنگاه های اقتصادی کشور، کسب  و کارهای خود را در حوزه های تولیدی و تجاری از دست داده اند؛ بخش خصوصی اقتصاد کشور از قبیل بازار گردشگری، حمل و نقل و خدمات به سرعت تحت تأثیر شیوع ویروس کرونا قرار گرفته اند؛ و اصناف به ویژه خرده فروشی به خاطر محدودیت هایی که باید توسط دولت ها برای مجموعه های تجاری و بازارها اعمال شود و یا به واسطه خود قرنطینه کردن که توسط شهروندان صورت می گیرد، با رکود مواجه شده اند. 
مضافا آنکه شیوع گسترده ویروس کوید 19 دولت را وادار کرده تا به حمایت از بنگاه ها وکسب و کارهایی که با رکود مواجه شده اند بپردازد و در نتیجه با ارائه بسته های حمایتی از خانواده های ایرانی هزینه های سنگینی بر اقتصاد کشور تحمیل شده و خواهد شد، به حدی که فی المثل در درخواست روز گذشته دولت از مقام معظم رهبری اجازه برداشت یک میلیارد دلار از صندوق توسعه ملی برای مقابله با کرونا داده شده است. 
بر این اساس بنظر می رسد اولا- هزینه های تحمیل شده بر دولت ایران و تشدید این هزینه ها در اثر اصرار دولت امریکا بر حفظ بلکه تشدید تحریم های اقتصادی ایران، این حق قانونی را به دولت ایران می دهد تا به طرح دعاوی حقوقی بین المللی کرونایی بر علیه دولت امریکا و آن دسته ازکشورهایی که به نحو مباشرت یا تسبیب در تحمیل این هزینه ها و خسارات اقتصادی نقش داشته اند، مبادرت نماید؛ ثانیا- برای تظلم خواهی از درد بزرگ جامعه ایرانی، آحاد ایرانی و یا دولت ایران از جانب اتباع ایرانی می توانند با طرف اقامه دعاوی حقوقی بین المللی کرونایی خسارات وارده بر جان و سلامت آحاد ایرانی را مطالبه نموده، و در طرح چنین دعاوی ارزیابی های تفسلی خود را بر اساس عناصر نه گانه تفسلی فوق الذکر انجام دهند؛ ثالثا- اشخاص حقوقی ایران اعم از بنگاه های اقتصادی بزرگ و یا کوچک، خواه در بخش خصوصی و یا عمومی، که به نحوی از انحاء از شیوع ویروس کوید 19 متاثر شده و هزینه هایی بر آنها تحمیل شده و یا خسارات سنگینی را تحمل کرده اند، می توانند به اقدام حقوقی بین المللی کرونایی مبادرت کنند. بالطبع طرح دعاوی حقوقی بین المللی کرونایی توسط اشخاص حقوقی ایرانیان در بخش خصوصی  یا دولتی ایران، قابلیت استماع و ارزیابی خسارت در محاکم داخلی و بین المللی را دارد.
بدیهی است طرح هر گونه اقامه دعاوی حقوقی بین المللی در بخش موضوعات شکلی دادرسی (Procedural Issues) مستلزم بررسی های تکنیکی و مهارتی در تعیین مراجع صلاحیتدار داخلی و یا بین المللی می باشد. بدون شک تعیین مراجع صلاحتی به ویژه در فضای بین المللی بر اساس قواعد تاثیر گذار حل تعارض و یا تعریف صلاحیت های محاکم بین المللی حسب مورد نیازمند به دانش و تجربه گسترده وکلاء و حقوقدان بین المللی دارد که بتوانند بر اساس اصول و قواعد بین المللی به اثبات ابن امر بپردازند.
اما در بخش اثبات ماهیت حقوقی  (Merit of the Case) دعاوی مطروحه در چنین پرونده هایی، اثبات موضوع ارتباطی خارجی (علت) و آثار و تبعات وارده از آن (معلول) صرفا در یک فرایند جمع آوری اطلاعات میدانی و پردازش آن در مرحله نخست و کشف آثار و تبعات و خسارات ناشی از آن در مرحله بعد محقق می گردد. لذا اثبات ارتباط علی و معلولی (Causation & Effect) و آنگاه تسری حکم حقوقی متناسب با آن در فرایند رسیدگی به ماهیت چنین دعاوی مستلزم دسترسی به داده ها و اطلاعات میدانی و تحلیل و پردازش آنها جهت تطبیق احکام مسئولیت های حقوقی با موضوعات خارجی در پرونده های مزبور دارد. 
اما اینکه طرف دعوی در اقامه  دعاوی حقوقی بین المللی کرونایی دولت ایران و یا اشخاص ایرانی، به صورت بالقوه چه کشوری و یا نهادیی می باشد، ممکن است یک کشور و یا سازمان و یا اشخاص درگیر در ساخت (بر فرض اثبات ساختگی بودن چنین ویروسی) و یا اشاعه ویروس کوید 19 در کشور ایران (بر فرض اثبات ارتباط شیوع این بیماری با عامل کشور خارجی در نقش تعهدات بین المللی خود ناظر بر امر سلامت و بهداشت جهانی و همچنین عدم رعایت مقررات بهداشت جهانی که در مواد 6، 7، 21 ، 22، 37 ، 63 و 64 اساسنامه سازمان جهانی بهداشت مقرر شده است) و یا کشورهای تاثیرگذار در تشدید بیماری در ایران (ناشی از تحریم های اقتصادی تحمیلی بر ایران که متاسفانه به شهادت متخصصان روابط بین الملل در عمل مشمول تجهیزات پزشکی و دارویی شده نیز شده است)، خواه به صورت مباشرت و یا تسبیب باشند بحثی است که حسب مورد بایستی مورد رسیدگی و تامل حقوقی قرار گیرد.
در هر حال، در ورود به طرح چنین دعاوی، بررسی عناصر نه گانه تفسلی فوق الذکر در طرح دعاوی حقوقی بین المللی ایرانی و مدیریت جامع و منسجم و یکپارچه آن در محاکم ذیصلاح داخلی و بین المللی می تواند موفقیت این دعاوی را تضمین کرده و مرحمی بر درد میلیون ها ایرانی باشد که حیات اجتماعی و اقتصادی آن ها از شیوع ویروس کوید 19 کرونا در ایران آسیب دیده است. 

**نحوه مدیریت دعاوی حقوقی بین المللی کرونایی
بدون شک در طرح دعاوی حقوقی بین المللی کرونایی، اصحاب دعوی می بایست علاوه بر توجه به عناصر نه گانه تفسلی فوق الذکر به ارکان اساسی مدیریت تفسلی آن که بدان باختصار اشاره می گردد توجه اساسی نمایند: (1) میان رشته ای و چند تخصصی بودن (Multiple Expertise) آن، (2) برخورداری و استفاده از دانش و تجربه بالای اندیشمندان و متخصصان تفسلی (High Knowledge & Exprience) در این خصوص، (3) استفاده از ظرفیت ها و توانمندی های ضریب هوشی (IQ) بالا، و هوش هیجانی (EQ) بالای متخصصان این رشته، (4) استفاده از ظرفیت بالای مهارت های مدیریتی و راهبردی (Management & Leadership) در مدیریت بازیگران متعدد در این نوع از پرونده ها؛ (5) ایجاد ارتباط منطقی و تعامل سازنده  و موثر (Relationship & Communication) جهت نتیجه گیری منطقی از اقدامات حقوقی بین المللی ذیربط؛ (6) استفاده از ظرفیت های موثر در همکاری و هماهنگی (Cooperation & Coordination) فعال در جامعه بین المللی، و در نهایت (7) تقویت حس تعهدپذیری (Commitment) و انجام کلیه اقدامات ضروری و لازم برای مدیریت طرح دعاوی حقوقی بین المللی کرونایی.
در خاتمه بایستی اعلام کرد که چنانچه طرح دعاوی حقوقی بین المللی کرونایی در دستور رسیدگی قرار گیرد، با توجه به اینکه به دلیل شیوع گسترده ویروس کوید 19 کرونا در ایران، دولت جمهوری اسلامی ایران و یا آحاد ایرانی می بایست در قالب های گوناگونی حقوقی به طرح دعاوی حقوقی بین المللی کرونایی در مراجع ذیصلاح داخلی و بین المللی اقدام نمایند و از حقوق حقه خود در این خصوص حمایت نمایند. بدیهی است در این طرح دعاوی حقوقی بایستی مدیریت جامع و منسجم، یکپارچه و چند بعدی را بر اساس عناصر نه گانه تفسلی به منصه بروز و ظهور برسانند. 

انتهای پیام/