علل پرخاشگری نوجوانان و نقش والدین در مهار آن

نوجوانان در این دوره با تغییرات بسیاری از لحاظ جسمی و روحی همراه هستند، از این رو در این دوره، نوجوانان به علت تغییرات به وجود آمده اضطراب و ترس را تجربه می‌کنند و تا حدی عصبی و خشمگین می‌شوند.

هر اتفاق و مشکلی که برای فرزندان در سنین نوجوانی پیش می آید، پدر و مادر باید بتوانند شرایط را طوری مدیریت کنند که فرزند از آن بحران سربلند بیرون آید. والدین قبل از اینکه عصبانی شوند باید بدانند که آن موضوع را چگونه می خواهند حل و فصل کنند.

از الهه که مادر یک دختر نوجوان است و همچنین زهرا که مادر یک پسر ۱۶ ساله است پرسیدم، آیا تا به حال با فرزندتان بحث کرده اید و آیا در هنگام مشاجره آرامش خود را حفظ کرده اید؟

زهرا گفت: یک بار در کاپشن پسر ۱۶ ساله ام سیگار پیدا کردم و از او پرسیدم، این سیگار برای چه کسی است و به من پاسخ داد که برای دوستمه.من باور نکردم و کلی دعوا راه انداختم و بعد از چند دقیقه گفت اصلا برای خودمه، حالا که چی؟ و این آغاز دعواهای تمام نشدنی ما شد.

الهه هم این گونه پاسخ داد: تو گوشی دختر ۱۴ ساله ام پیام هایی را دیدم که مشخص بود با آقا پسری رد و بدل شده است و بعد از کلی دعوا و قهر و نگهداشتن او توی خونه، دخترم گفت: همینی که هست اصلا می خوام ازدواج کنم شما هم باید قبولش کنید، البته آن پسر ازدواج را قبول نکرد و مشکل حل شد ولی حرمت بین ما از بین رفت.

نکته بسیار مهم این جا است که دعوا و جر و بحث مانند آتشی است که به جان جنگل می افتد. واکنش های هیجانی و منفی می تواند مسائل را پیچیده تر کند و درصد بیشتری از منطقی عمل کردن برعهده پدر و مادر است، زیرا نوجوان، در فصل خاصی از زندگی است که هیجاناتش برعقلش غلبه می کنند.

آسیه اناری روانشناس بالینی و مدرس دانشگاه علت بروز رفتارهای پرخاشگرانه در نوجوانان را تغییرات هورمونی دانست و گفت: نوجوانان در این سن مغز و بدنشان تحت تاثیر تغییرات بسیار زیادی است.

وی در ادامه گفت: مسئله مهمی که در دوره نوجوانی مطرح می شود، این است که هیجانات درون نوجوانان بسیار رشد می کنند که مربوط به قسمت پیشانی مغز است، در حالی که مسئول کنترل هیجانات، قسمت پشتی مغز می باشد که در این دوره به رشد کامل نرسیده است.

اناری تاکید کرد: بنابراین یک سری از هیجانات مانند: عشق، غم، افسردگی، خشم و... را در نوجوانان مشاهده می کنیم که شدت آن ها بسیار زیاد است، در حالی که نوجوانان تنظیم این نوع هیجانات را بلد نیستند. بنابراین پرخاشگری هم جزو ویژگی‌هایی محسوب می‌شود که رشد کرده است، ولی افراد تنظیم آن را بلد نیستند.

وی افزود: مسئله دیگری که در نوجوانان وجود دارد، زودرنجی و حساسیت بسیار زیاد است. در بلوغ، زودرنجی و حساسیت بسیار طبیعی است و به خاطر ویژگی های روانشناختی و جسمانی خاص بلوغ است.

این روانشناس خاطرنشان کرد: در این دوره از نوجوانی تغییرات مغزی، هورمونی، بدنی و در کنار این موارد تغییرات روان شناختی سبب تغییر اخلاق نوجوانان می شوند، به طوری که افراد مدام دوست دارند در مرکز توجه قرار گیرند و بزرگ دیده شوند و مستقل باشند.

اناری گفت: نوجوانان بلد نیستند احساسات درست را تجربه کنند، به جای احساساتی مانند غم، خشم را تجربه می کنند و در نتیجه خشم جای بسیاری از احساسات مانند:غم، ناامیدی و.. را می گیرد. به همین دلیل پرخاشگری در دوره نوجوانی بسیار زیاد است.

گاهی اوقات ممکن است که رفتار فرزندان تحت تاثیر خواسته های اطرافیان تغییر کند و توقعات جدیدی را مطرح کنند و یا کارهایی را انجام دهند که خیلی به مذاق پدر و مادرها خوش نیاید، اما این که با خواسته های معقول و یا غیرمعقول نوجوانان چگونه برخورد کنیم بسیار مهم است و نباید آن را ساده بگیریم، زیرا این اتفاق سبب می شود که به مرور زمان، گره های بزرگ تری ایجاد شود و ارتباط بین فرزند و والدین به یک معضل بسیار جدی تبدیل شود و نوجوان ممکن است که دیگر حرف های مهم خود را با والدین در میان نگذارد.

راه های مقابله درست با پرخاشگری در نوجوانی

اناری روانشناس بالینی در ادامه گفت: اگر پرخاشگری نوجوانان بسیار زیاد و در حدی باشد که به دیگران یا به خود آسیب برساند، در آن صورت باید به یک روانشناس کودک و نوجوان و یا به یک روانپزشک کودک و نوجوان مراجعه شود.

وی افزود: اگر پرخاشگری در حد معمولی است، بهترین کار مدارا کردن با نوجوان است. نکته حائز اهمیت در اینجا آن است که والدین به هنگام پرخاشگری نوجوانشان نباید با او پرخاشگرانه برخورد کنند، بلکه باید در مقابل این رفتار فرزند، آرامش خود را حفظ کنند و بعد از اینکه نوجوان آرام شد در مورد موضوع مد نظرشان با یکدیگر صحبت کنند. توجه داشته باشید که ما به عنوان والدین به هنگام بحث با فرزندمان نباید با او دعوا کنیم، چراکه نقش ما بسیار اهمیت دارد زیرا پدر و مادر الگوی فرزندشان هستند.

این روانشناس بالینی در ادامه گفت: یادمان باشد برخی از افسردگی ها در نوجوانی با پرخاشگری بسیار شدید، خود را نشان می دهند و اگر پرخاشگری در حدی باشد که غیرقابل کنترل باشد، یعنی بعد از یک مدت کوتاه دو سه ساعته میزان خشم کم نشود و به دیگران آسیب برساند حتما باید نوجوان از نظر افسردگی، رفتارهای منفی و ضداجتماعی بررسی شود.

اناری تصریح کرد: اگر پرخاشگری قابل کنترل باشد، زمانی که نوجوان برانگیخته می‌شود، خانواده می‌توانند با برقراری رابطه مثبت، احترام گذاشتن به حریم نوجوان، به رسمیت شناختن نوجوانی، برخورد صحیح و به هنگام و حفظ آرامش و صبوری، پرخاشگری را کنترل کنند.