باوجود گذشت ۵ سال از ابلاغ سیاست‌های کلی خانواده؛
تداوم کاهش نرخ رشد جمعیت در کشور/ ساماندهی اقتصاد و فرهنگ؛ دو عامل شتاب‌دهنده افزایش جمعیت
باوجود گذشت ۵ سال از ابلاغ سیاست‌های کلی خانواده نرخ رشد جمعیت در کشور نگران‌کننده است که می‌توان عواقب خطرناکی برای کشور به همراه داشته باشد.
درواقع عدم تمایل به ازدواج در کنار عدم فرزندآوری دوعاملی است که موجب شده است که با کاهش رشد جمعیت در کشور روبرو شویم.
این در حالی است که رهبر انقلاب نه‌تنها در سال‌های اخیر بارها بر روی مقوله جمعیت و ضرورت افزایش آن تأکید کرده‌اند بلکه در سیاست‌های کلی خانواده که به سران قوا و مجمع تشخیص مصلحت نظام ابلاغ فرمودند نیز بران اشاره کردند.
دربند ۱۶ این سیاست‌ها به‌صراحت بر روی افزایش جمعیت تأکید شده و آمده است: ایجاد سازوکارهای لازم برای ارتقاء سلامت همه‌جانبه خانواده‌ها به‌ویژه سلامت باروری و افزایش فرزندآوری در جهت برخورداری از جامعه جوان، سالم، پویا و بالنده.
باوجود ابلاغ این سیاست‌ها و بعد از گذشت ۵ سال همچنان سیر نزولی جمعیت ادامه دارد.
وضعیت الآن جمعیت چگونه است؟
سید حامد برکاتی، مدیرکل دفتر سلامت جمعیت، خانواده و مدارس وزارت بهداشت در خصوص روند زادوولد در کشور می‌گوید: برای جایگزینی طبیعی جمعیت، لازم است هر زن در بازه سنی باروری، ۲.۱ تا ۲.۲ فرزند به دنیا بیاورد؛ این رقم در دهه ۶۰ و در ایران به ۶.۸ بود ولی در سال ۹۹ به زیر دو کاهش یافت.
مدیرکل سلامت جمعیت، خانواده و مدارس وزارت بهداشت با بیان اینکه ۷۰ درصد جمعیت در سن باروری متأهل هستند گفت: براین‌اساس هر زن باید ۳ فرزند به دنیا بیاورد که جایگزینی طبیعی را شاهد باشیم.
وی ادامه داد: اگر نرخ افزایش جمعیتی به زیر ۱.۳ برسد، آن کشور یا منطقه به چاه جمعیتی می‌افتد که خروج از آن امکان‌پذیر نیست و کشورهایی که دچار این مشکل هستند مجبور به مهاجرپذیری شده‌اند البته آن کشورها صنعتی هستند و باید ببینیم اگر به چنین وضعی دچار شویم، آیا امکانات لازم را خواهیم داشت؟
نیازمند جهاد تبیین درزمینهٔ جمعیت هستیم
صالح قاسمی یکی از پژوهشگران و فعالان حوزه جمعیت در گفتگو با خبرنگار پایگاه خبری تحلیلی قم فردا، با اشاره به دغدغه‌های رهبری درزمینهٔ جمعیت اظهار داشت: ایشان در طول ۹ سال گذشته ۵۴ مرتبه در مورد جمعیت تذکر داده‌اند که نشان از ضرورت این امر برای جامعه اسلامی است که متأسفانه در عرصه عمومی مغفول مانده است.
وی بر اهمیت بحث و تبادل نظر درزمینهٔ تأکید کرد و گفت: در حال حاضر خانواده تک‌فرزندی و یا دو فرزندی در حالت ایدئال تعریف می‌شود که درواقع تعریف، کارکرد و ساختار خانواده تغییر کرده است که باید از این حالت خارج شود.
قاسمی ابراز داشت: متأسفانه این تغییرات باعث شده است تا امروزه شاخص‌های جمعیت‌شناسی کشور رکوردهای حداقلی را در طول تاریخ ثبت نماید و نرخ رشد منفی زیر یک درصد در طول تاریخ ایران بی‌سابقه بوده است.
وی نقش خانواده در این زمینه را مهم برشمرد و ابراز داشت: نظام برنامه‌ریزی و اجرایی کشور باید بر روی خانواده تمرکز کند تا بتواند درزمینهٔ جمعیت اقدامات مناسبی را انجام دهد.
پژوهشگر و فعال حوزه جمعیت تأکید کرد: باید به این مهم هم اشاره کنم که در صورت عدم برنامه‌ریزی مناسب نمی‌توان شاهد رشد جمعیت بود و این موضوع در آینده یک تهدید جدی به شمار می‌رود.
بحران پیری جمعیت کشور را تهدید می‌کند
سید محمدحسین چاوشیان رئیس مؤسسه خانواده اسلامی و تربیت معنوی خاتم نیز در گفتگو با خبرنگار پایگاه خبری تحلیلی قم فردا، ضمن اشاره به اهمیت کارکردهای اجتماعی خانواده در کاهش آسیب‌های اجتماعی اظهار داشت: اهمیت پیشگیری از آسیب‌های اجتماعی تا حدی است که سایر کارکردهای اجتماعی خانواده هم برای اینکه خروجی اثربخشی داشته باشند باید در همین راستا تعریف شود و جامعه سالم و عاری از آسیب‌های اجتماعی در خانواده سالم شکل می‌گیرد
وی مهم‌ترین واحد شکل‌دهنده جامعه را خانواده خواند و گفت: اساساً خانواده به‌عنوان مهم‌ترین واحد اجتماعی می‌تواند شکل‌دهنده و جریان‌ساز شرایط حاکم بر اجتماع باشد.
متأسفانه الآن کشور ما با یک فاجعه جمعیتی مواجه شده است
رئیس مؤسسه خانواده اسلامی و تربیت معنوی خاتم همچنین باتوجه‌به کارکرد اجتماعی خانواده به بحران جمعیت و موضوع فرزندآوری اشاره کرد و گفت: از دیگر کارکردهای مهم اجتماعی خانواده که باید بدان اشاره داشته باشیم و موردتوجه دین هم واقع‌شده است؛ تولید و تکثیر نسل است که البته بایستی با اشاعه فرهنگ صحیح دینی همراه باشد که متأسفانه الآن کشور ما با یک فاجعه جمعیتی مواجه شده است و نرخ زادوولد در کشور در بدترین شرایط خودش در سال‌های اخیر و حتی قرن اخیر قرار گرفته است که خطر پیری جمعیت را در پیشرو دارد.
وی ادامه داد: البته باید توجه داشت این مسئله با شعار و استناد به آیات قرآنی و روایت معصومین صرفاً حل نخواهد شد و به نظرم به‌جای شعار و شانتاژهای رسانه‌ای باید سیاست‌گذاری در حوزه خانواده با تأکید بر رفاه خانواده اصلاح گردد.
مدرس سطوح عالی حوزه‌های علمیه خواهران گفت: نکته مغفول مانده در حوزه آسیب‌های اجتماعی و حتی مسئله جمعیت در گرو عدم توجه به خانواده محوری در برنامه‌ها و سیاست‌های اجرایی است و تا زمانی که این مشکل حل نشود به طور قاطع می‌توانیم بگویم رشدی را در این زمینه نخواهیم داشت و تا سال‌های سال این معضلات ادامه‌دار خواهد بود.
پژوهشگر مطالعات خانواده در دانشگاه برن سوئیس گفت: کم‌رنگ‌شدن قداست خانواده یکی از بدترین اتفاقاتی است متأسفانه در سال‌های اخیر شکل‌گرفته است و والدین دیگر دارای عزت و اقتدار نیستند و عواملی همچون رسانه‌های اجتماعی و حتی رسانه ملی و سریال‌های تولیدشده در سال‌های اخیر شبکه‌های خانگی عاملی مؤثری در این قداست‌زدایی از کانون خانواده‌ها بوده‌اند.
رئیس مؤسسه «خاتم» افزود: دراین‌بین کم‌رنگ‌شدن ارزش‌های دینی و باورهای اعتقادی و حتی سنت و فرهنگ اصیل ایرانی نیز تأثیر فراوانی بر این قضیه داشته است
چاوشیان ادامه داد: اگر ما قداست خانواده را که بسیار مورد تأکید دین و فرهنگمان بوده است کم‌رنگ کنیم دیگر هیچ بنای اجتماعی را نمی‌توانیم آباد کنیم حتی مسائلی نظیر توسعه اقتصادی و اجتماعی نیز تحت‌تأثیر قرار خواهد گرفت.
حل مسئله جمعیت در گروی پرداختن اصولی به مسئله تشکیل خانواده است
وی ضمن تأکید بر تجدیدنظر جدی در نگاه به خانواده در سطوح فردی، خانوادگی، اجتماعی و همچنین حاکمیتی گفت: حاکمیت و مدیران ارشد نظام علی‌رغم پرداختن به مسائل مختلف اقتصادی و سیاسی و فرهنگی باید برنامه جامع هدفمند و نظام‌مندی را برای خانواده در نظر بگیرند اگر خانواده محوری از مبنای سیاست‌گذاری و برنامه‌های اجرایی نظام حذف شود در سال‌های آتی با مشکلات به‌مراتب بدتری در عرصه فرهنگی تربیتی و به‌ویژه مسئله جمعیت مواجه خواهیم بود.
پژوهشگر حوزه خانواده ادامه داد: حل مسئله جمعیت در گروی پرداختن اصولی به مسئله تشکیل خانواده و ازدواج دارد و ابتدا باید زمینه ازدواج را فراهم آوریم چنانچه بدون ازدواج هم‌نسلی به وجود نخواهد آمد.
استاد حوزه و دانشگاه با اشاره به اهمیت تشکل‌های مردمی و اجتماعی در حوزه خانواده و ازدواج گفت: سازمان‌های مردم‌نهاد باتوجه‌به پشتوانه و اعتماد مردمی می‌توانند ضمن تسهیل گیری و بسترسازی برای کاهش آسیب‌های اجتماعی، محل مناسبی برای فراهم‌آوردن مقدمات ازدواج برای جوانان باشند.
مسئولان باید به فکر تسهیل ازدواج باشند
وی در ادامه ضمن انتقاد به برخی تصمیم‌گیری‌های غیراصولی در حوزه خانواده گفت: به‌جای توجه به مسائل حاشیه‌ای و تصمیمات خلق‌الساعه مسئولان باید به فکر حل ریشه‌ای مسئله و توجه به تسهیل ازدواج باشیم که دراین‌بین نقش سازمان‌های مردم‌نهاد که مورد اعتماد جامعه و مردم است، بسیار حیاتی است و می‌تواند جریان‌سازی نوینی از طریق همین مؤسسات مردمی دارای اعتبار و صلاحیت علمی و فرهنگی صورت پذیرد. چرا که تجربه سال‌های گذشته نشان داده مداخله حداکثری حاکمیت در حوزه سیاست‌گذاری خانواده و ازدواج چندان موفق نبوده و گواه این مطلب نیز آمار ده تا پانزده میلیون تجرد در کشور و نشان‌دهنده عدم موفقیت در حوزه سیاست‌گذاری ازدواج است و بسیاری ازدواج‌های شکل‌گرفته در سال‌های اخیر نیز به‌خاطر عدم حمایت‌های معیشتی بلندمدت از زوجین و خانواده‌ها به جدایی و طلاق منجر شده است.
کاهش جمعیت به یک ابر بحران تبدیل خواهد شد
امیرحسین بانکی پور رئیس کمیسیون ویژه جمعیت مجلس شورای اسلامی و از طراحان اصلی قانون حمایت از خانواده و جوانی جمعیت نیز در خصوص کاهش زادوولد در کشور می‌گوید: کاهش نیروی آماده بکار یکی از بحران‌های اقتصادی و اجتماعی ناشی از این مسئله خواهد بود، همچنین مدارس خالی می‌شوند و باید آنها را به خانه سالمندان تبدیل کنیم و به‌این‌ترتیب یک ابر بحران برای کشورمان به وجود می‌آید.
وی با اشاره به باز بودن پنجره جمعیت کشور در حال حاضر می‌افزاید: البته باید به این نکته هم توجه داشت که جمعیت آماده به ازدواج و فرزندآوری زودتر از بسته‌شدن این پنجره جمعیتی کاهش می‌یابد به عبارتی چیزی از دوره طلایی برای جبران جمعیت باقی نمانده است.
با بیان اینکه هرچند امکان باروری تا اواسط چهل‌سالگی وجود دارد خاطرنشان می‌کند: بااین‌حال باروری با افزایش سن خطرآفرین می‌شود و سقف سن باروری بی‌خطر ۳۵ سال است بنابراین اصلاً زمان فرصت‌سوزی نیست.
رئیس کمیسیون ویژه جمعیت مجلس شورای اسلامی می‌افزاید: در قانون حمایت از خانواده و جوانی جمعیت، به مخالفان و منتقدان فرصت زیادی دادیم تا نظرات خود را مطرح کنند به‌طوری‌که بیش از ۹۰ جلسه در کمیسیون با این افراد برگزار شد.
اما و اگرهای قانون حمایت از خانواده و جوانی جمعیت
به جرات می‌توان گفت تنها اقدامی که بعد از ابلاغ سیاست‌های کلی خانواده از سوی رهبر انقلاب صورت گرفت، وضع قانون حمایت از خانواده و جوانی جمعیت از سوی مجلس یازدهم بود تا در برابر این بحران جمعیت گامی برداشته باشیم.
البته این قانون نیز با انتقادهایی روبرو شده است به‌عنوان‌مثال طرح‌های تشویقی که در این قانون وضع شده قطعاً برای خانواده‌های مرفه که بالاترین تجرد و عدم فرزندآوری را دارند نمی‌تواند مفید باشد.
در همین زمینه بسیاری از کارشناسان بالاتر از مسائل اقتصادی موضوع فرهنگ را عامل اصلی عدم فرزندآوری معرفی می‌کنند چرا که در بین این خانواده‌ها فرزندآوری بسیار کم بوده و در عوض زن خانواده عواطف و احساسات ذاتی خودش را صرف حیوانات و نگهداری از آن می‌کند.
به‌هرحال بحران جمعیت نه یک موضوع فردی و حزبی بلکه ملی است که با آینده نظام و اقتدار و امنیت کشورمان گره‌خورده است که همه مسئولان و سازمان‌های فرهنگی، تربیتی، آموزشی و دینی باید به‌صورت جهادی به برطرف‌کردن آن اقدام کنند هرچند که نباید از عامل اقتصادی نیز به‌سادگی گذشت که بحمدالله با روی کارآمدن دولت مردمی و انقلابی امیدها برای برطرف کرد این مشکلات نیز دوچندان شده است.
انتهای پیام/110
نظرات شما