ماجرای کمیاب‌شدن داروهای اعصاب و روان چیست؟
نائب رئیس انجمن داروسازان کشور می‌گوید: کمبودهای دارویی مختص بیماران اعصاب و روان نیست و در همه گروه‌ها مشهود است، اما کمبود یک سری داروها گاهی بیشتر به چشم می‌آید. مثل آنتی‌بیوتیک و سرم‌ها به دلیل افزایش مصرف آنها در پاییز. وگرنه الان گروهی نداریم که مشکل کمبود دارو نداشته باشد.
گذشته از افرادی که از قبل دچار بیماری‌های اعصاب و روان بودند، وضعیت اقتصادی کشور، شیوع کرونا و ناآرامی‌های اخیر به افزایش آمار اختلالات روانی در جامعه دامن زده است. مساله‌ای که برخی از اعضای انجمن علمی روانپزشکان ایران طی ماه‌های گذشته در گفتگو با رسانه‌ها، آن را تایید کردند.
شیوع اختلالات روانی در کشور که قبل از شیوع کرونا ۲۳ درصد گزارش شده بود، اکنون به حدود ۳۰ درصد رسیده و این به گفته فعالان حوزه بهداشت روان، زنگ خطری برای جامعه ایران است. در این میان بسیاری از مردم با آنکه زیر بار روانی زندگی را می‌گذرانند، به دلیل فشارهای اقتصادی و هزینه‌های سنگین روانپزشکی، از مراجعه به روانپزشک و روانشناس سر باز می‌زنند و با بیماری خود می‌سازند.
از سوی دیگر، بیمارانی که به دنبال درمان بیماری خود هستند، به دلیل کمبود داروهای مربوطه در کشور، از این هدف باز می‌مانند و بعضا بیماری آنها تشدید می‌شود. انجمن علمی روانپزشکان ایران از سال ۱۳۹۸ تاکنون ۹ بار در خصوص کمبود داروهای اعصاب و روان خطاب به وزرات بهداشت نامه نوشته و درباره کمبودها هشدار داده است. هشداری که تاکنون بی‌نتیجه مانده است. چراکه کمبودها در خصوص برخی داروها هنوز به قوت خود باقی است.
این انجمن، دی‌ماه امسال نیز نامه‌ای به ابراهیم رئیسی، رئیس‌جمهور نوشت و کمبود ۴۲ قلم داروی مربوط به بیماران اعصاب و روان را یادآوری کرد. نامه‌ای که محمدرضا شالبافان، یکی از اعضای انجمن روانپزشکان ایران در گفتگو با همشهری‌آنلاین می‌گوید: «هم‌اکنون ازسوی وزارت بهداشت در دست پیگیری است و منتظر نتایجیم.» اما واقعیت این است که پیگیری‌ها هنوز به نتیجه مشهودی نرسیده است. این را خالی بودن قفسه‌های داروخانه‌ها و نیز گفتگو با بیماران و برخی مسئولان و روانپزشکان نشان می‌دهد.
کمبودهای دارویی مختص بیماران اعصاب و روان نیست
دکتر علی فاطمی، نائب رئیس انجمن داروسازان کشور درباره کمبودهای دارویی در بخش اعصاب و روان به خبرنگار همشهری‌آنلاین می‌گوید: اوج کمبودها در خصوص داروهای آنتی‌بیوتیک و سرم‌ها با تمام شدن پاییز، گذشته است. اما کمبود داروهای اعصاب و روان مقطعی است. در مقطعی بهتر می‌شود و در مقطعی کمبودها بیشتر می‌شود.
دکتر فاطمی با بیان این که تنوع داروهای اعصاب و روان خیلی بالا است و شامل آرام‌بخش‌ها، خواب‌آورها، داروهای ضد افسردگی، ضد اضطراب و ضد جنون می‌شود، می‌گوید: من آمار دقیقی ندارم که بگویم کمبودها در کدام داروهای اعصاب و روان بیشتر است اما چیزی که هست، کمبودها به طور کامل برطرف نشده است.
نائب رئیس انجمن داروسازان کشور ادامه می‌دهد: البته صحبت کردن از کمبودهای دارویی بین مردم حساسیت ایجاد می‌کند. متاسفانه بعد از هر مصاحبه درباره کمبود دارو، میزان مراجعه مردم به داروخانه‌ها برای خرید دارو و انبار کردن آنها در خانه بیشتر می‌شود. چون می‌ترسند وضعیت دارو بدتر شود.
فاطمی می‌گوید: قبلا هم کمبود داروهای اعصاب و روان به خصوص داروی ضد افسردگی را داشته‌ایم و این موضوع اتفاق جدیدی نیست. سال ۱۳۹۹ هم با شروع کرونا کمبود داروهای ضد افسردگی پیش آمده بود. البته کمبودهای دارویی مختص بیماران اعصاب و روان نیست و در همه گروه‌های دارویی وجود دارد، اما کمبود آنتی‌بیوتیک و سرم به دلیل افزایش مصرف آنها در پاییز خیلی بیشتر به چشم آمد. وگرنه الان گروهی نداریم که مشکل نداشته باشد.
نائب رئیس انجمن داروسازان کشور درباره راهکار بیماران مبتلا به بیماری‌های اعصاب و روان در زمان کمبودهای دارویی، توضیح می‌دهد: بعضی از داروهای اعصاب و روان قابلیت جایگزینی دارند و وقتی پزشکان روانپزشک می‌بینند که داروی مورد نظر در بازار وجود ندارد، دارویی از خانوده دیگر ولی با همان اثربخشی را به بیمار تجویز می‌کنند تا بیمار بدون دارو نماند. این موضوع درباره داروهای ضد افسردگی خیلی پیش می‌آید.
کمبود یا نبود داروهای روانپزشکی اتفاق جدیدی نیست
همشهری‌آنلاین تلاش کرد درباره کمبودهای داروییِ گروه اعصاب و روان با انجمن علمی روانپزشکان ایران نیز گفتگو کند اما هیچ یک از اعضای این انجمن حاضر به پاسخگویی نشدند. تنها یک عضو انجمن در این حد پاسخ داد که «کمبودهای دارویی غیر قابل انکار است اما مصاحبه در شرایطی که درباره کمبودها به رئیس‌جمهور نامه نوشته‌ایم و وزارت بهداشت نیز از آن زمان، پیگیر کارها است، کمی حساسیت‌برانگیز می‌شود و بهتر است صبر کنیم تا پیگیری وزارت بهداشت به نتایجی برسد و سپس آن را رسانه‌ای کنیم.»
سیدمهدی صابری، عضو کمیته اخلاق انجمن روانپزشکی ایران، هفته گذشته در گفتگو با شرق، کمبودهای دارویی در این حوزه را تایید کرد و گفت: «کمبود یا نبود داروهای روانپزشکی اتفاق جدیدی نیست اما در حال حاضر حادتر شده است. در گذشته تنها یک یا دو قلم از داروهای بخش روانپزشکی به دلایل متعددی نایاب می‌شد و امکان استفاده از داروهای دیگری با اثرات مشابه وجود داشت، اما زمانی که چند نوع از داروهای مشابه به صورت هم‌زمان نایاب یا کمیاب می‌شوند، داروهای مشابه تأثیر مورد انتظار را ندارند و بیماران را با مشکلاتی روبه‌رو می‌کنند. این اتفاق در هفته‌های اخیر رخ داده است که تعداد اقلام دارویی نایاب یا کمیاب بسیار زیاد شده و بعضی اقلام دارویی که امکان جایگزینی برای آنها وجود داشت هم نایاب شده و چالش‌های جدی ایجاد کرده است.»
حیدر محمدی، رئیس سازمان غذا و دارو نیز اخیرا در گفتگو با همشهری‌آنلاین اظهار کرد: «امسال مشکلات زیادی در تامین دارو پیش آمد و مجبور شدیم افزایش واردات داشته باشیم، اما نگاه‌مان به سال آینده مثبت است و افق روشنی در این باره متصور هستیم. البته به شرط آن که اعتبارات به خوبی تامین شود و در حوزه تامین ارز به مشکل نخوریم. اگر اتفاق خاصی رخ ندهد و بودجه و ارز برای ما چالشی ایجاد نکند، مشکلی برای سال بعد نخواهیم داشت. در غیر اینصورت شرایط در سال آینده برای ما بسیار سخت خواهد شد.»
حیدری از مسئولان خواست که با حوزه سلامت شوخی نکنند. او گفت: «البته منظورمان هشدار و تهدید نیست و ممکن است فردا من در سازمان غذا و دارو حضور نداشته باشم. اما این امر مربوط به همه جامعه است و شوخی‌بردار نیست، از همه کسانی که به نحوی به حوزه سلامت مربوط می‌شوند، درخواست می‌کنیم که پای کار باشند تا مشکلی در تامین دارو نداشته باشیم؛ از تامین اعتبار و ارز گرفته تا اخذ و صدور مجوزها، ترخیص کالا، زنجیره‌های مختلف تامین دارو و ... .»
بیماران دست خالی از داروخانه بیرون نمی‌روند
در این میان روانپزشکانی نیز هستند که می‌گویند بیماران آنها با کمبود دارو مواجه نشده‌اند و داروخانه‌هایی که طرف قرارداد آنها هستند، معمولا همه داروهای تجویزشده توسط پزشک را دارند.
دکتر محمدابراهیم اوحدی، متخصص اعصاب و روان در این رابطه به خبرنگار همشهری‌آنلاین می‌گوید: به غیر از یکی دو قلم دارو که مدت‌هاست موجود نیست، در بقیه موارد ما به شخصه کمبود دارو نداریم و کارمان لنگ نمی‌ماند و بیماران دست خالی از داروخانه بیرون نمی‌آیند.
او می‌گوید: درمجموع بحران شدید نداریم و وضعیت بحرانی نیست.
داروهای جایگزین روی بعضی از بیماری‌ها جواب نمی‌دهد
اما دکتر منا کُروندی، روانپزشک دیگر، در گفتگو با همشهری‌آنلاین به کمبود چند قلم دارو در گروه اعصاب و روان اشاره می‌کند و می‌گوید: در مواردی پیش می‌آید که داروهای خاصی موجود نیستند و چون داروهای اعصاب و روان طیف گسترده‌ای دارند، ما داروهای جایگزین را به بیمار تجویز می‌کنیم. البته داروهای جایگزین ممکن است روی بعضی از بیماری‌ها جواب ندهد. درست است که انواع داروی ضد افسردگی در بازار موجود است که تقریبا ۸۰ درصد اینها روی بیمار پاسخ‌دهی دارند ولی در کار روانپزشکی دسته‌بندی بیماران داریم و مثلا برای زنان باردار یا زنان شیرده یا افرادی که اضافه وزن دارند یا گرفتار مشکلات جنسی هستند، نوع خاصی را می‌توانیم تجویز کنیم و هر دارویی جواب نمی‌دهد. درضمن برای تجویز داروها در نظر گرفتن سن هم مهم است. بنابراین در اختلالات روانپزشکی، نوع خاصی از دارو ارجحیت دارد و این طور هم نیست که بشود هر دارویی را جایگزین داروی دیگری کرد. وگرنه درمان یا بهبود بیمار اتفاق نمی‌افتد.
این روانپزشک ادامه می‌دهد: گستردگی داروهای اعصاب و روان خیلی زیاد است و گاهی شاید لازم بشود چند قلم دارو را ترکیب کنیم یا چند رقم دارو برای بیمار بنویسیم. اما بیمار خیلی در داروخانه‌ها باید بگردد تا آنها را پیدا کند. این وضعیت، فشار روانی بیمار را بیشتر می‌کند. بیشتر داروهای گروه اعصاب و روان در حال حاضر تولید داخل هستند ولی بیماران در تهیه همین‌ها هم به مشکل برمی‌خورند.
دکتر کروندی با بیان این که از زمان شیوع کرونا در کشور، میزان مراجعات بیماران روانی بیشتر شده، می‌گوید: وقتی بیمار دسترسی به داروهای اعصاب و روان نداشته باشد، یا با کمبود آن مواجه بشود و مجبور باشد کل شهر را برای یک دارو بگردد، دیگر حساب کنید چقدر معضلات بیشتری برایش ایجاد می‌شود. این در حالی است که واردات داروهای خارجی هم کم شده است. در این بین بعضی از بیماران نیاز است که بستری شوند و اگر دارو نباشد، کار درمان عملا غیرممکن می‌شود.
این روانپزشک در پاسخ به این سوال که کمبود داروهای اعصاب و روان، بیشتر در مورد کدام بیماری‌ها یا اختلالات روانی مشهود است، می‌گوید: در حال حاضر داروی ریسپریدون (Risperidone) برای درمان و کنترل روان‌پریشی، افسردگی، جنون، اختلال دوقطبی، عصبانیت و در مورد کودکان برای کنترل بیش‌فعالی تجویز می‌شود و وقتی این دارو کمیاب یا نایاب می‌شود، خانواده‌ها دچار مشکلات متعددی می‌شوند.
او ادامه می‌دهد: در حیطه داروهای ضد تشنج، انواع پنیک و میگرن الان با کمبود قرص دپاکین (Depakine) مواجه هستیم. دپاکین دارویی است که در بسیاری از بیماری‌های با منشأ عصبی تجویز می‌شود و می‌شد با آن، با یک تیر چند نشان زد؛ یعنی برای چند مورد از بیماری‌ها جواب می‌داد. ولی الان تهیه آن برای بیماران سخت شده است.
این روانزشک می‌گوید: در حیطه آلزایمر هم دارویی ایرانی به نام آلزیکسا (Alzixa) تولید می‌شد که مشابه نوع خارجی آن، یعنی ممانتین (Memantine) بود. قبلا نوع کوتاه اثر این دارو در بازار موجود بود اما الان نیست. دیگر مشابهت‌های ایرانی این دارو اثربخشی ندارد و واقعا با گچ فرقی ندارد. تنها مورد مشابه ایرانی که اثربخشی داشت، آلزیکسا بود که پیدا نمی‌شود. داروی آلزیکسا و آلزانتین که یک جعبه ۳۰ عددی است، یک میلیون تومان است!
دکتر کروندی می‌گوید: اختلالات اعصاب و روان عمدتا پایه ژنتیک دارند ولی فشارهای اقتصادی، مشکلات اجتماعی، ناامیدی از آینده و مسائل دیگر قطعا این اختلالات را بیشتر خواهد کرد و باید نسبت به مشکلات این بخش از جامعه توجه ویژه داشت.
انتهای پیام/
نظرات شما