شور و شیرینی‌های آب قم

 خاک قم به‌خاطر دریاچه نمک و حوض‌سلطان، اساساً شور است، بارندگی هم که می‌شود، آب مقطر باران روی زمین‌شور وارد می‌شود.

آب که از آسمان می‌آید، مقطر است در سفره‌ها که حرکت می‌کند، از انواع بافت خاک که عبور می‌کند، نمک می‌گیرد، مثلاً منیزیم و آهن می‌گیرد یکجا سولفاتش زیاد است، یک جا منگنزش زیاد، یک جا هم نمک طعام زیاد است، منطقه قم همین است، دو دریاچه نمک در قم وجود دارد اساساً دریاچه نمک‌های ایران در قم است پس علی‌القاعده امیدی به شور نبودن آب سفره‌های زیرزمینی قم وجود ندارد.

به علت آب‌وهوای خشک و بیابانی، استان قم دارای محدودیت‌های منابع آبی است. همچنین وجود دریاچه نمک و سازندهای مارنی و نمکی در دشت، کیفیت منابع آب را تحت‌تأثیر قرار داده است. به علت دوره‌های خشکسالی و کاهش تغذیه آبخوان در این دشت، سطح آب زیرزمینی به طور مداوم کاسته شده است. این امر باعث هجوم آب‌های شور به آبخوان شده و کیفیت بخش‌هایی از دشت را کاهش داده است. 

پیش از پیروزی انقلاب اسلامی هیچ دغدغه‌ای برای آب قم وجود نداشت، قم بعد از پیروزی انقلاب اسلامی با دستور امام و تأکید علما، از دشت علی‌آباد در حاشیه رودخانه قره‌چای که از استان مرکزی وارد استان قم می‌شود آب مناسبی دارد.

برای تأمین آب شرب قم طرح‌های مختلفی در دولت‌های مختلف انجام شده است که اصلی‌تر و آخرین آن تأمین آب شرب از سرشاخه‌های دز است.

در سال ۱۳۶۲ با حفر ۱۱ حلقه چاه در دشت علی‌آباد آب شیرین به قم انتقال یافت. اما استفاده از این آب به دلیل حجم کم‌آب و افزایش جمعیت قم مدت زیادی طول نکشید؛ به همین دلیل در همان زمان ایده ساخت سد پانزده خرداد ارائه شد که در سال ۱۳۷۳ به بهره‌برداری رسید. اما به علت زیرپوشش قراردادن بخشی از جمعیت استان‌های اصفهان و مرکزی و قم، آب سد جوابگوی این جمعیت نبود؛ بنابراین چاره‌ای جز انتقال آب از سرشاخه‌های دز به قم به نظر نرسید

مراحل اولیه بررسی طرح انتقال آب شیرین از سرشاخه‌های دز به استان قم از سال ۱۳۶۰ آغاز شد و دور نخست این مطالعات تا سال ۱۳۶۴ پایان یافت.

پس از این مرحله، در سال‌های ۱۳۶۷ و ۱۳۷۸ بار دیگر مطالعاتی در خصوص چگونگی اجرای این طرح صورت گرفت که اجرای رسمی طرح انتقال آب شیرین از الیگودرز در شرق استان لرستان به برخی شهرهای مرکزی ایران و قم به طور رسمی از سال ۱۳۸۱ آغاز شد.

طرح انتقال آب از سرشاخه‌های دز به قمرود به لحاظ گستردگی طرح که بالغ بر ۲۷۰ کیلومتر است، از دو حوزه آبریز سرشاخه‌های دز در استان لرستان و حوزه آبریز قمرود در استان‌های اصفهان، مرکزی و قم تشکیل شده است.

انتقال ۱۸۱ میلیون مترمکعب آب شرب در سال به شهرهای خوانسار، خمین، گلپایگان، محلات، نیم‌ور، دلیجان، سلفچگان، ساوه و قم از اهداف این طرح بود.

در نهایت سال ۹۱ کام مردم قم شیرین شد آب شیرین از طریق لوله‌کشی آب به منازل راه یافت و برای مدت‌ها مردم دیگر سراغ گالن‌های آب نرفتند، اما از این زمان که بیش از ۱۱ سال می‌گذرد آب لوله‌کشی قم هرگز به‌صورت یکنواخت شیرین نبود و در فصل‌هایی از سال آب‌شور مهمان منازل مردم قم بود، از طرفی همه مناطق قم نیز دارای آب شرب یکنواخت در لوله‌کشی منازل نبودند، از جمله در یک ماه اخیر مجدداً آب شرب منازل به‌شدت شور شده است.

مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای استان قم در این زمینه اظهار داشت: سهمیه آب قم از سرشاخه‌ها از پارسال تا امسال هیچ فرقی نکرده است بحث شوری آب که اتفاق افتاده و باعث نارضایتی شهروندان قم شده است به علت این است که سال گذشته در اردیبهشت‌ماه به علت این‌که بارندگی‌ها در سرشاخه‌های دز افزایش پیدا کرد توانستیم آب بهتری راه برای مردم قم تأمین کنیم؛ اما امسال بارندگی نداشتیم و شوری و شیرینی آب لوله‌کشی قم تابع بارندگی‌ها در سرشاخه‌ها است.

احمدی جبلی عنوان داشت: به همین علت برداشت بهتری از سد داشتیم و کیفیت آب در این مدت بسیار عالی بود، برنامه برداشت از سد کوچری و کل سدهای کشور برای سال آبی برنامه‌ریزی می‌شود، ابتدای سال آبی از اوایل مهرماه هر سال تا پایان شهریور سال بعد تعریف می‌شود، برنامه‌ای که ابلاغ می‌شود در ابتدا به‌صورت بدبینانه بسته می‌شود و بر اساس این‌که احتمال بارندگی کم باشد بسته می‌شود در ادامه بعد از این‌که وضعیت بارندگی بهتر می‌شود این برنامه اصلاح شده و برنامه جدید ابلاغ می‌شود.

وی اضافه کرد: اگر بارندگی‌ها بهتر شده باشد سهمیه استان‌ها از جمله قم از سدها افزایش پیدا می‌کند و اگر بارندگی‌ها کاهش پیدا کند سهمیه نیز کاهش پیدا می‌کند یا همان عددی که از قبل تعیین‌شده ثابت می‌ماند.

مدیر شرکت آب منطقه‌ای قم خاطرنشان کرد: تفاوت کیفیت آب در مناطق مختلف شهر قم به علت این است که رینگ توزیع آب در داخل شهر قم یکنواخت نیست، باید اعتبار خوبی به شرکت آب و فاضلاب استان قم اختصاص داده شود که هم بتواند مخازن ذخیره خود را در سطح شهر قم افزایش دهد هم رینگ توزیع آب را بتواند اصلاح کند تا آب یکنواخت به همه مناطق قم برسد.

وی تصریح کرد: تا زمانی که این مشکل فنی در توزیع آب در قم وجود دارد و آب مانند امسال که با کاهش حجم سدها روبرو است باقی بماند این تفاوت کیفیت آب در مناطق مختلف قم وجود خواهد داشت.

 آب لوله‌کشی قم در زمان کاهش سهم قم از سرشاخه‌ها فقط مزه شوری دارد و هیچ ضرری نداشته و کاملاً سالم است و کیفیت آب کاملاً تضمین شده است و آزمایش‌های لازم نیز انجام‌شده است.

همچنین ٢٠٠ کیلومتر شبکه آب شرب در شهر قم وجود دارد که شهروندان با کارت‌های آب از دستگاه‌های آبسار می‌توانند آب شرب را تهیه کنند.