قم فردا گزارش می‌دهد؛
بافت فرسوده شهر قم، چالش‌ها و راهکارها
شهر قم دارای حدود دو هزار و ۵۰۰ هکتار بافت فرسوده است که عمدتاً در مناطق مرکزی شهر واقع شده‌اند. این بافت‌ها به سه دسته بافت‌های تاریخی، بافت‌های مسکونی فرسوده و بافت‌های حاشیه‌نشین تقسیم می‌شوند.
به گزارش پایگاه خبری تحلیلی «قم فردا» قم، به‌عنوان یکی از مهم‌ترین شهرهای مذهبی ایران، سالانه پذیرای میلیون‌ها زائر و گردشگر است، با این حال، بخش قابل‌توجهی از این شهر را بافت‌های فرسوده تشکیل داده‌اند که نه تنها از نظر کالبدی دچار مشکل هستند، بلکه چالش‌های اجتماعی، اقتصادی و زیست‌محیطی متعددی را نیز ایجاد کرده‌اند. بافت‌های فرسوده قم عمدتاً در مرکز و اطراف حرم حضرت معصومه (س) قرار دارند و با مشکلاتی مانند فرسودگی ساختمان‌ها، نبود زیرساخت‌های مناسب، تراکم جمعیت بالا و ناامنی‌های سازه‌ای مواجه هستند.
شهر قم دارای حدود دو هزار و ۵۰۰ هکتار بافت فرسوده است که عمدتاً در مناطق مرکزی شهر واقع شده‌اند. این بافت‌ها به سه دسته بافت‌های تاریخی، بافت‌های مسکونی فرسوده و بافت‌های حاشیه‌نشین تقسیم می‌شوند.
بافت‌های تاریخی مربوط به دوره‌های قدیمی شهر که دارای ارزش فرهنگی هستند؛ اما به دلیل عدم نگهداری مناسب دچار فرسودگی شده‌اند؛ بافت‌های مسکونی فرسوده مناطقی است که ساختمان‌های آن‌ها از استانداردهای ایمنی برخوردار نیستند و نیازمند نوسازی فوری هستند و بافت‌های حاشیه‌نشین مناطق مهاجرنشین است که به‌صورت غیررسمی گسترش یافته‌اند و از کمترین امکانات شهری برخوردارند.
علی محمدی استاد دانشگاه و کارشناس شهرسازی در گفتگو با خبرنگار اجتماعی «قم فردا» با اشاره به ارزیابی وضعیت کنونی بافت‌های فرسوده قم اظهار داشت: بافت‌های فرسوده قم به چند دسته تقسیم می‌شوند؛ برخی از آن‌ها مربوط به دوره‌های قدیمی‌تر شهر هستند که معمولاً ساخت و ساز غیراصولی و عدم رعایت استانداردهای ساختمانی در آن‌ها دیده می‌شود. دسته دیگر، بافت‌هایی هستند که به مرور زمان و به دلیل عدم رسیدگی مناسب دچار فرسودگی شده‌اند. مهم‌ترین چالش این مناطق، نبود سیستم‌های ایمنی، کمبود فضای سبز و ناکارآمدی شبکه معابر است.
وی با اشاره به میزان خطرپذیری این بافت‌ها در برابر زلزله بیان داشت: بر اساس مطالعات انجام‌شده، بیش از ۶۰ درصد ساختمان‌های بافت فرسوده قم در برابر زلزله‌های متوسط تا شدید مقاومت لازم را ندارند. این یک تهدید جدی برای جان ساکنان، به‌ویژه در مناطق پرتراکمی مانند محله چهارمردان و باغ پنبه است.
استاد دانشگاه و کارشناس شهرسازی با اشاره به راهکارهایی برای نوسازی این بافت‌ها گفت: اولین قدم، تهیه طرح‌های جامع نوسازی با مشارکت مردم و سرمایه‌گذاران است. باید مشوق‌هایی مانند تخفیف‌های مالیاتی و تسهیلات بانکی برای مالکان در نظر گرفته شود. همچنین، استفاده از روش‌های نوین ساخت‌وساز مانند ساختمان‌های سبز و مقاوم در برابر زلزله می‌تواند بسیار مؤثر باشد. علاوه بر این، ایجاد یک "سامانه یکپارچه نوسازی شهری" که تمام اطلاعات ملک‌ها، مالکان و طرح‌های نوسازی را ثبت کند، می‌تواند به شفافیت و سرعت‌بخشیدن به فرایند کمک کند.
بافت‌های قدیمی شهر قم دارای مشکلات عمده‌ای مانند مشکلات کالبدی، مشکلات اجتماعی و مشکلات زیست‌محیطی هستند.
در بحث مشکلات کالبدی می‌توان به ساختمان‌های ناامن، معابر تنگ و پیچ‌درپیچ، نبود سیستم‌های آب‌رسانی و فاضلاب مناسب؛ در بخش مشکلات اجتماعی به فقر، بیکاری، نرخ بالای جرم و ناامنی و در بخش مشکلات زیست‌محیطی: آلودگی هوا و خاک، نبود فضای سبز کافی اشاره کرد و باید گفت که باتوجه‌به موقعیت مذهبی و گردشگری قم، نوسازی این بافت‌ها نه‌تنها یک ضرورت شهری، بلکه یک نیاز ملی محسوب می‌شود.
مرتضی رضایی استاد دانشگاه و کارشناس عمران شهری در گفتگو با خبرنگار اجتماعی «قم فردا» با اشاره به اقدامات شهرداری برای احیای بافت‌های فرسوده اظهار داشت: شهرداری در سال‌های اخیر چند پروژه نوسازی را در محلات قدیمی قم آغاز کرده، از جمله پروژه‌های بازآفرینی در محله چهارمردان و عشقعلی. اما مشکل اصلی، کمبود بودجه و مقاومت برخی ساکنان در برابر تخریب و بازسازی است. بسیاری از مردم به دلایل اقتصادی یا عاطفی تمایلی به جابه‌جایی ندارند.
وی با اشاره به راهکاری‌های جلب مشارکت مردم بیان داشت: باید برنامه‌های آموزشی و فرهنگی برای آگاه‌سازی ساکنان درباره مزایای نوسازی اجرا شود. همچنین، پیشنهاد می‌کنیم که به‌جای تخریب کامل، از روش‌های تدریجی مانند بهسازی و مقاوم‌سازی استفاده شود تا فشار کمتری به ساکنان وارد شود. تجربه نشان داده که وقتی مردم ببینند نوسازی واقعاً کیفیت زندگی‌شان را بهبود می‌بخشد، بیشتر همکاری می‌کنند.
استاد دانشگاه و کارشناس عمران شهری با اشاره به نقش بخش خصوصی در نوسازی بافت‌های فرسوده گفت: بخش خصوصی می‌تواند نقش کلیدی ایفا کند، به شرطی که تضمین‌های لازم از سوی دولت و شهرداری ارائه شود. مثلاً می‌توان با اعطای تراکم‌فروشی بیشتر یا معافیت‌های مالیاتی، سرمایه‌گذاران را ترغیب کرد. در برخی پروژه‌ها مانند طرح جامع نوسازی محله باغ پنبه، همکاری بخش خصوصی نتایج خوبی داشته است.
بافت‌های فرسوده شهر قم نیازمند توجه فوری و برنامه‌ریزی دقیق هستند. این مناطق نه‌تنها بر چهره شهری قم تأثیر منفی گذاشته‌اند، بلکه ممکن است در صورت وقوع حوادث طبیعی مانند زلزله، فاجعه‌آفرین باشند. برای حل این مشکل، همکاری بین نهادهای دولتی، شهرداری، سرمایه‌گذاران و مردم ضروری است.
راهکارهای برای برون‌رفت از این معضل مانند ارائه تسهیلات ویژه برای نوسازی، استفاده از روش‌های مدرن ساخت‌وساز، افزایش مشارکت مردمی از طریق آموزش و آگاه‌سازی، اجرای طرح‌های تدریجی به‌جای تخریب یک‌باره و جلب مشارکت‌بخش خصوصی با مشوق‌های اقتصادی وجود دارد که باید مورد بررسی قرار گیرد.
می‌توان گفت با برنامه‌ریزی صحیح و عزم جدی، می‌توان امیدوار بود که بافت‌های فرسوده قم به‌زودی جای خود را به محلاتی ایمن، زیبا و مدرن بدهند، این اقدام نه‌تنها کیفیت زندگی ساکنان را بهبود می‌بخشد، بلکه به توسعه پایدار شهر قم نیز کمک خواهد کرد.
خبرنگار: محمدعلی رجبی
انتهای خبر /150
شهر قم دارای حدود دو هزار و ۵۰۰ هکتار بافت فرسوده است که عمدتاً در مناطق مرکزی شهر واقع شده‌اند. این بافت‌ها به سه دسته بافت‌های تاریخی، بافت‌های مسکونی فرسوده و بافت‌های حاشیه‌نشین تقسیم می‌شوند.
بافت‌های تاریخی مربوط به دوره‌های قدیمی شهر که دارای ارزش فرهنگی هستند؛ اما به دلیل عدم نگهداری مناسب دچار فرسودگی شده‌اند؛ بافت‌های مسکونی فرسوده مناطقی است که ساختمان‌های آن‌ها از استانداردهای ایمنی برخوردار نیستند و نیازمند نوسازی فوری هستند و بافت‌های حاشیه‌نشین مناطق مهاجرنشین است که به‌صورت غیررسمی گسترش یافته‌اند و از کمترین امکانات شهری برخوردارند.
علی محمدی استاد دانشگاه و کارشناس شهرسازی در گفتگو با خبرنگار اجتماعی «قم فردا» با اشاره به ارزیابی وضعیت کنونی بافت‌های فرسوده قم اظهار داشت: بافت‌های فرسوده قم به چند دسته تقسیم می‌شوند؛ برخی از آن‌ها مربوط به دوره‌های قدیمی‌تر شهر هستند که معمولاً ساخت و ساز غیراصولی و عدم رعایت استانداردهای ساختمانی در آن‌ها دیده می‌شود. دسته دیگر، بافت‌هایی هستند که به مرور زمان و به دلیل عدم رسیدگی مناسب دچار فرسودگی شده‌اند. مهم‌ترین چالش این مناطق، نبود سیستم‌های ایمنی، کمبود فضای سبز و ناکارآمدی شبکه معابر است.
وی با اشاره به میزان خطرپذیری این بافت‌ها در برابر زلزله بیان داشت: بر اساس مطالعات انجام‌شده، بیش از ۶۰ درصد ساختمان‌های بافت فرسوده قم در برابر زلزله‌های متوسط تا شدید مقاومت لازم را ندارند. این یک تهدید جدی برای جان ساکنان، به‌ویژه در مناطق پرتراکمی مانند محله چهارمردان و باغ پنبه است.
استاد دانشگاه و کارشناس شهرسازی با اشاره به راهکارهایی برای نوسازی این بافت‌ها گفت: اولین قدم، تهیه طرح‌های جامع نوسازی با مشارکت مردم و سرمایه‌گذاران است. باید مشوق‌هایی مانند تخفیف‌های مالیاتی و تسهیلات بانکی برای مالکان در نظر گرفته شود. همچنین، استفاده از روش‌های نوین ساخت‌وساز مانند ساختمان‌های سبز و مقاوم در برابر زلزله می‌تواند بسیار مؤثر باشد. علاوه بر این، ایجاد یک "سامانه یکپارچه نوسازی شهری" که تمام اطلاعات ملک‌ها، مالکان و طرح‌های نوسازی را ثبت کند، می‌تواند به شفافیت و سرعت‌بخشیدن به فرایند کمک کند.
بافت‌های قدیمی شهر قم دارای مشکلات عمده‌ای مانند مشکلات کالبدی، مشکلات اجتماعی و مشکلات زیست‌محیطی هستند.
در بحث مشکلات کالبدی می‌توان به ساختمان‌های ناامن، معابر تنگ و پیچ‌درپیچ، نبود سیستم‌های آب‌رسانی و فاضلاب مناسب؛ در بخش مشکلات اجتماعی به فقر، بیکاری، نرخ بالای جرم و ناامنی و در بخش مشکلات زیست‌محیطی: آلودگی هوا و خاک، نبود فضای سبز کافی اشاره کرد و باید گفت که باتوجه‌به موقعیت مذهبی و گردشگری قم، نوسازی این بافت‌ها نه‌تنها یک ضرورت شهری، بلکه یک نیاز ملی محسوب می‌شود.
مرتضی رضایی استاد دانشگاه و کارشناس عمران شهری در گفتگو با خبرنگار اجتماعی «قم فردا» با اشاره به اقدامات شهرداری برای احیای بافت‌های فرسوده اظهار داشت: شهرداری در سال‌های اخیر چند پروژه نوسازی را در محلات قدیمی قم آغاز کرده، از جمله پروژه‌های بازآفرینی در محله چهارمردان و عشقعلی. اما مشکل اصلی، کمبود بودجه و مقاومت برخی ساکنان در برابر تخریب و بازسازی است. بسیاری از مردم به دلایل اقتصادی یا عاطفی تمایلی به جابه‌جایی ندارند.
وی با اشاره به راهکاری‌های جلب مشارکت مردم بیان داشت: باید برنامه‌های آموزشی و فرهنگی برای آگاه‌سازی ساکنان درباره مزایای نوسازی اجرا شود. همچنین، پیشنهاد می‌کنیم که به‌جای تخریب کامل، از روش‌های تدریجی مانند بهسازی و مقاوم‌سازی استفاده شود تا فشار کمتری به ساکنان وارد شود. تجربه نشان داده که وقتی مردم ببینند نوسازی واقعاً کیفیت زندگی‌شان را بهبود می‌بخشد، بیشتر همکاری می‌کنند.
استاد دانشگاه و کارشناس عمران شهری با اشاره به نقش بخش خصوصی در نوسازی بافت‌های فرسوده گفت: بخش خصوصی می‌تواند نقش کلیدی ایفا کند، به شرطی که تضمین‌های لازم از سوی دولت و شهرداری ارائه شود. مثلاً می‌توان با اعطای تراکم‌فروشی بیشتر یا معافیت‌های مالیاتی، سرمایه‌گذاران را ترغیب کرد. در برخی پروژه‌ها مانند طرح جامع نوسازی محله باغ پنبه، همکاری بخش خصوصی نتایج خوبی داشته است.
بافت‌های فرسوده شهر قم نیازمند توجه فوری و برنامه‌ریزی دقیق هستند. این مناطق نه‌تنها بر چهره شهری قم تأثیر منفی گذاشته‌اند، بلکه ممکن است در صورت وقوع حوادث طبیعی مانند زلزله، فاجعه‌آفرین باشند. برای حل این مشکل، همکاری بین نهادهای دولتی، شهرداری، سرمایه‌گذاران و مردم ضروری است.
راهکارهای برای برون‌رفت از این معضل مانند ارائه تسهیلات ویژه برای نوسازی، استفاده از روش‌های مدرن ساخت‌وساز، افزایش مشارکت مردمی از طریق آموزش و آگاه‌سازی، اجرای طرح‌های تدریجی به‌جای تخریب یک‌باره و جلب مشارکت‌بخش خصوصی با مشوق‌های اقتصادی وجود دارد که باید مورد بررسی قرار گیرد.
می‌توان گفت با برنامه‌ریزی صحیح و عزم جدی، می‌توان امیدوار بود که بافت‌های فرسوده قم به‌زودی جای خود را به محلاتی ایمن، زیبا و مدرن بدهند، این اقدام نه‌تنها کیفیت زندگی ساکنان را بهبود می‌بخشد، بلکه به توسعه پایدار شهر قم نیز کمک خواهد کرد.
خبرنگار: محمدعلی رجبی
انتهای خبر /150
نظرات شما