استاد حوزه علمیه قم مطرح کرد:
نقش محوری امام سجاد در زنده نگه‌داشتن عاشورا
استاد حوزه علمیه قم با اشاره به اینکه یکی از رسالت‌های اهل‌بیت بعد از عاشورا زنده نگه‌داشتن فرهنگ و مکتب عاشورا بود، گفت: امام سجاد (ع) در زنده نگه‌داشتن چراغ عاشورا نقش مؤثر و محوری داشت.
امام سجاد (ع) در شرایطی بی‌نظیر و پس از فاجعه عاشورا، بار سنگین هدایت امت و حفظ میراث جاویدان نهضت حسینی را بر دوش گرفت. نهضت عاشورا تابلوی زیبا و پرافتخار غیرت دینی و شجاعت و ظلم‌ستیزی و عدالت‌خواهی است و امامان معصوم با احیای آن می‌خواستند این ارزش‌ها را در جوامع مسلمان زنده نگه دارند.
در خصوص امام سجاد (ع) نقش به سزایی داشتند؛ چراکه در مدت ۳۵ سال عمر بابرکتشان بعد از واقعه عاشورا، به روش‌های مختلف مانند گریه مداوم بر سیدالشهدا (ع)؛ یادآوری وقایع عاشورا؛ توصیه حضرت به زیارت امام حسین (ع) و سجده بر تربت امام حسین (ع)، نهضت عاشورای حسینی را در جامعه زنده می‌کردند که خود مبارزه شدیدی علیه دستگاه حاکم به شمار می‌رفت.
از همین رو خبرنگار گروه اجتماعی «قم فردا» با سید محسن علوی استاد حوزه و دانشگاه و پژوهشگر تاریخ اسلام در خصوص نقش مؤثر امام سجاد (ع) در زنده نگه‌داشتن قیام عاشورا گفتگویی را انجام داده است.
قم فردا: با توجه به شرایط بسیار خفقان‌آور پس از عاشورا و حاکمیت خشن بنی‌امیه، امام سجاد (ع) با چه روش‌های منحصر به فردی توانستند مشعل عاشورا را روشن نگه دارند؟
این سئوال بسیار مهم است. امام سجاد (ع) در واقع در بدترین شرایط ممکن، یعنی اسارت، بیماری و تحت شدیدترین نظارت‌های امنیتی، مسئولیت عظیم حفظ نهضت عاشورا را عهده‌دار شدند. ایشان با درایت الهی خود، چند راهبرد حیاتی را پیش گرفتند:
۱- تبدیل اسارت به کرسی تبیین حقیقت:
کاروان اسرا، به ویژه در کوفه و شام، به صحنه‌ای برای افشاگری تبدیل شد. سخنرانی آتشین و تاریخی امام سجاد (ع) در کاخ یزید در شام و نیز در مسجد کوفه، نه تنها چهره واقعی بنی‌امیه و جنایت آنان در کربلا را برملا کرد، بلکه هدف والای امام حسین (ع) را از قیام برای «امربه‌معروف و نهی‌ازمنکر» و «احیای دین جدش» به روشنی برای همگان تشریح نمود. این خطبه‌ها مانند بمبی صدا کرد و شستشوی مغزی گسترده حکومت را خنثی نمود.
۲- احیای فرهنگ عزاداری و مرثیه‌سرایی به عنوان ابزار انتقال پیام:
امام سجاد (ع) به شکلی سیستماتیک و همیشگی بر گریه بر مصائب امام حسین (ع) و یارانش تأکید می‌کردند. این گریه‌ها تنها ابراز غم نبود، بلکه ابزاری قدرتمند برای یادآوری مداوم حادثه، تکریم شهدا، تحریک عواطف مردم و بیداری وجدان‌های خفته بود. ایشان به حضرت زینب (س) و دیگر بانوان و حتی غلامان خود مانند ابوحمزه ثمالی دستور می‌دادند که مرثیه بخوانند و این مصیبت را زنده نگه دارند. این کار، حافظه تاریخی جامعه را تقویت کرد.
۳- تربیت نیروهای مکتبی و انتقال سینه به سینه معارف:
امام سجاد (ع) با وجود محدودیت‌های شدید، حلقه‌های درس و جلسات علمی و تربیتی تشکیل می‌دادند. شاگردانی مانند ابان بن تغلب، سعید بن جبیر و جابر بن عبدالله انصاری را پرورش دادند. این شاگردان، نه تنها فقه و حدیث، بلکه فلسفه قیام عاشورا، فضایل اهل‌بیت (ع) و جنایات دشمنانشان را به نسل‌های بعد منتقل کردند. ایشان به شاگردان می‌فرمودند: هر آنچه از ما شنیدید، روایت کنید، حتی اگر به اندازه سر سوزنی باشد.
۴- تدوین گنجینه بی‌بدیل صحیفه سجادیه (زبور آل محمد):
این کتاب شریف که مجموعه‌ای از مناجات‌ها و دعاهای عمیق امام (ع) است، در ظاهر ارتباط مستقیمی با عاشورا ندارد، اما در باطن، ادامه خط امام حسین (ع) است.
صحیفه سجادیه، مبانی اعتقادی اصیل اسلام ناب محمدی (ص) را در مقابل انحرافات بنی‌امیه تثبیت کرد.
صحیفه سجادیه، معنویت و اخلاق را که هدف اصلی قیام عاشورا بود، در جامعه زنده نگه داشت.
صحیفه سجادیه، در قالب دعا، ظلم‌ستیزی، عدالت‌خواهی و یادآوری ارزش شهادت را آموزش می‌داد.
صحیفه سجادیه، به عنوان سندی ماندگار، هویت شیعه را مستحکم ساخت.
۵- حمایت معنوی و جهت‌دهی به قیام‌های پس از عاشورا:
اگرچه امام سجاد (ع) به دلیل مصلحت اسلام و حفظ جان باقیمانده شیعیان، خود قیام مسلحانه نکردند، اما به قیام‌های عدالت‌خواهانه مانند قیام توابین به رهبری سلیمان بن صرد خزاعی و قیام مردم مدینه (واقعه حره) نگاه مثبت داشتند و گاه به صورت غیرمستقیم یا با دعا از آنان حمایت می‌کردند. این قیام‌ها خود نتیجه بیداری ناشی از پیام عاشورا و تلاش‌های امام سجاد (ع) بودند.
قم فردا: تأثیر این اقدامات در درازمدت بر تداوم فرهنگ عاشورا چه بود؟
تأثیر این اقدامات فوق‌العاده بود و اساساً اگر نبودند، ممکن بود عاشورا در پس پرده تاریخ گم شود.
این اقدامات باعث شد، عاشورا از یک حادثه تاریخی صرف، به یک الگو و منشور همیشگی مبارزه با ظلم تبدیل شود؛ حسین‌شناسی (معرفت امام حسین (ع)) به عنوان محوری‌ترین عنصر هویت شیعه نهادینه شد؛ سنت عزاداری به شکلی مستمر و سازمان‌یافته از زمان امام سجاد (ع) تا امروز ادامه یافته و به مهم‌ترین رسانه انتقال ارزش‌های عاشورایی تبدیل شده است؛ مکتب تشیع با محوریت اهل‌بیت (ع) و با اتکا بر دو گنجینه صحیفه سجادیه و مکتب عاشورا استحکام یافت و در مقابل جریان‌های انحرافی مقاومت کرد.
امام سجاد (ع) خود به نماد صبر مقاوم، عبادت مبارز و تبیین‌گر حقیقت در سخت‌ترین شرایط تبدیل شدند و ثابت کردند که مبارزه تنها به شمشیر نیست، بلکه با زبان، قلم، اشک و دعا نیز می‌توان جبهه حق را زنده نگه داشت.
قم فردا: پیام اصلی این مجاهدت خستگی‌ناپذیر امام سجاد (ع) برای ما امروز چیست؟
پیام ایشان بسیار روشن است: عاشورا یک رویداد تاریخی منجمد نیست، یک جنبش همیشگی است. وظیفه هر نسل این است که با ابزارهای زمان خود، پیام آن را زنده نگه دارد، تبیین کند و به آن عمل نماید.
مبارزه با ظلم و فساد اشکال مختلف دارد. گاهی با شمشیر است، گاهی با بیان حقایق (مانند خطبه‌ها)، گاهی با اشک و یادآوری (مانند عزاداری)، گاهی با ساختن انسان‌های صالح (تربیت نیرو) و گاهی با مناجات و ارتباط با خدا (صحیفه سجادیه)؛ مهم تشخیص شکل مناسب مبارزه در هر زمان است.
حفظ هویت دینی و مکتبی در شرایط سخت، نیازمند هوشیاری، صبر و برنامه‌ریزی درازمدت است، همان‌گونه که امام سجاد (ع) نشان دادند.
هیچ محدودیتی نمی‌تواند مانع انتقال حقیقت شود، اگر اراده و ایمان باشد. امام (ع) از دل اسارت و خفقان، پیامی را به جهانیان رساند که تا قیامت جاودان است.
سخن پایانی:
شهادت امام سجاد (ع) نه پایان که اوج مجاهدتی بود که ایشان برای زنده نگه‌داشتن عاشورا انجام دادند. یاد و راه آن امام همام، به ما می‌آموزد که چگونه در هر زمان و با هر ابزاری، باید حافظ ارزش‌های انسانی و دینی و ادامه‌دهنده راه شهیدان کربلا باشیم.
انتهای خبر/160
نظرات شما