ارتقای سواد سلامت جامعه، راهکار مواجهه با بیماران مبتلا به ایدز

تا چند سال پیش وقتی کسی متوجه ابتلای خودش یا نزدیکانش به سرطان می‌شد، از زندگی دست می‌شست و ناامید از درمان، برای مرگ لحظه شماری می‌کرد و گا‌هی روز‌های بیماری‌اش را با افسردگی سپری می‌کرد اما طی سالیان اخیر و با پژوهش‌ها، اکتشافات جهانی و روش‌های نوین درمانی، سخت‌ترین، حادترین و بعضاً ناشناخته‌ترین بیماری‌ها هم راهکار‌های درمانی خاص خودشان را پیدا کردند.

نکته قابل توجه و تاسف بار این است که نگاه جامعه هنوز به بیماری HIV یا ایدز، نگاه عادی و بیماری گونه‌ای نیست، برخی افراد با یک بیمار مبتلا به ایدز بیشتر رفتاری شبیه به رفتار با مجرم دارند نه بیمار.

رسانه‌های ملی سالهاست در زمینه فرهنگ‌سازی برای توضیح و توصیف دقیق و علمی این بیماری و چگونگی رفتار با مبتلایانش در تلاش هستند، اما شرایط کشور و وضعیت بیماران مبتلا به ایدز در جامعه ما گویای این است که هنوز هم نیاز به فرهنگ سازی داریم و باید بدانیم؛ آموزش و اطلاع رسانی بهترین راهکار برای پیشگیری و درمان ایدز است.

این فرهنگ سازی ضروری است؛ وقتی بیمار مبتلا به HIV ، خودش بیماری‌اش را می‌پذیرد، دیگر نباید مهم باشد که چگونه به این بیماری مبتلا شده و فقط مهم این است که راهکار‌های لازم برای حمایت مادی و معنوی از این بیماران ارائه شود تا علاوه بر نگرانی ناشی از روند درمانی، نگرانی دیگری نداشته باشند.

محققان و روانشناسان معتقدند که با آموزش، می‌توان سطح بینش و آگاهی افراد یک جامعه را نسبت به این بیماری و راه‌های انتقال و پیشگیری از انتقال، ارتقا داد و همچنین افراد یک جامعه را برای شیوه‌های مناسب زندگی مسالمت‌آمیز با فرد مبتلا به این بیماری آماده کرد. این آموزش می‌تواند از راه‌های مختلفی مانند شبکه‌های اجتماعی، رسانه‌های جمعی، وارد کردن این مبحث در کتب درسی و متون علمی و ... صورت گیرد.

وحید جهانمیری‌نژاد، پزشک فعال در حوزه اطلاع رسانی و پیشگیری ایدز اظهار کرد: با شیوع کرونا سواد سلامت مردم در کمتر از یک سال و به شکل کاملی افزایش یافت، به گونه‌ای که در حال حاضر مردم آگاهی و اِشراف کاملی روی رعایت شیوه نامه‌های بهداشتی مثل استفاده از ماسک و شستن و ضدعفونی کردن دست و رعایت فاصله گذاری اجتماعی و ... دارند.

او افزود: وقتی سواد سلامت مردم در یک سال تا این میزان افزایش می‌یابد، توقع می‌رود که این آگاهی و سواد سلامت در مورد بیماری‌های خاصی مثل هموفیلی و ایدز نیز افزایش چشمگیری داشته باشد، چون بیش از دو دهه است که این بیماری‌ها در کشور ما وجود دارند و در برخی دوره‌ها شاهد شیوع و افزایش تعداد مبتلایان نیز بوده ایم.

جهانمیری نژاد بیان کرد: بیماری ایدز از سال ۱۳۶۱ وارد ایران شده است و با توجه به تمام آمورش‌هایی که صورت گرفته است اما همچنان مردم سوالات تکراری در مورد HIV می‌پرسند، سوالاتی که ۲۰ سال پیش هم دغدغه و  سوال عوام بود. ایدز نیز ۴۰ سال است مانند کرونا به نوعی به پاندمی تبدیل شده و لازم است بعد از گذشت این همه سال اطلاع رسانی، آگاهی مردم در این حوزه به ویژه در مورد شناخت این بیماری و راه‌های پیشگیری و درمان، افزایش قابل توجهی داشته باشد.

او ادامه داد: متاسفانه در بین برخی از تحصیلکردگان و پزشکان نیز شاهد طرد کردن بیماران مبتلا به ایدز هستیم. به طور مثال یک بیمار HIV مثبت برای کشیدن یک دندان باید استرس داشته باشد که آیا پزشک مربوطه حاضر به مداوای او خواهد شد یا نه.

جهانمیری نژاد افزود: این نوع عملکرد بعضی از همکاران پزشک و متخصص هم خلاف قانون و هم خلاف انسانیت است. رفتار‌های نامناسب و ناآگاهانه مردم و برخی از پزشکان با این بیماران، باعث شده است تا بیماری‌شان را به چشم یک فاجعه یا جنایت ببینند و حتی اگر احتمال ابتلا می‌دهند از تست دادن امتناع کنند و در نتیجه روند درمانی‌شان، دچار مشکل شود و مسیری که می‌توانستند به آسانی سپری کنند را با رنج و ناامیدی پشت سر بگذارند.

این پزشک متخصص روند درمانی تصریح کرد: ایدز نسبت به ۴۰ سال پیش قابل مقایسه نیست زیرا با راه‌های جدید درمانی، بیماری فرد کاملاً کنترل می‌شود و بار ویروسی به صفر می‌رسد. ضمن اینکه تمام خدمات و مشاوره‌هایی که در ایران به فرد مبتلا به ایدز ارائه می‌شود؛ کاملا رایگان و محرمانه است حتی بسیاری از دارو‌ها و بعضاً واکسن هایشان کاملاً رایگان در دسترسشان قرار می‌گیرد.

او افزود: سال گذشته که مدتی واکسن آنفلوانزا کمیاب شده بود، بیماران مبتلا به HIV جزو اولین گروه‌هایی بودند که به صورت رایگان، واکسن آنفلوانزا را دریافت کردند.

جهانمیری نژاد بیان کرد: واقعیت بیماری ایدز این است که HIV  یک بیماری قابل کنترل و نسبتاً قابل درمان است و فرد مبتلا طول عمر طبیعی دارد اما در جامعه این واقعیت جا نیفتاده است و ما شاهد یک تراژدی در جامعه هستیم و نتیجه این نوع نگاه به ایدز و مبتلایانش این می‌شود که افراد حتی از تست دادن هم امتناع می‌کنند و در زمان محدودی زندگی‌شان به خطر می‌افتد و آن زمان واقعاً شاهد یک تراژدی تلخ خواهیم بود.

فقط ۳۰ تا ۴۰ درصد مبتلایان به ایدز در کشور شناسایی می شوند

این پزشک متخصص گفت: در طی چندین سالی که شمار مبتلایان به ایدز در کشور تقریبا افزایش داشته و با توجه به بی علامت بودن این بیماری در طی سالیان طولانی، همیشه اعلام می‌شود که فقط ۳۰ تا ۴۰ درصد مبتلایان شناسایی شده اند، این درحالی است که آمار ابتلا به صورت تصاعدی در حال افزایش است و ممکن است ما در دهه‌های آینده وارد مراحل پیچیده‌تر اپیدمی HIV  شویم.

او بیان کرد: اولین راهکاری که برای پذیرش این بیماری توسط جامعه می‌توان ارائه داد؛ پذیرش و عدم انکار است. همینطور که بیماری کرونا در کشور کاملا پذیرفته شده و کسی انکارش نمی‌کند، ایدز نیز باید به مرحله‌ای برسد که ایدز با همه جزییاتش پذیرفته شود.

جهانمیری نژاد افزود: مراقبت‌های فردی، اهمیت بسیار بالایی دارد و در پیشگیری از این بیماری پرخطر، بسیار چشمگیر است.

او ادامه داد: تشخیص، مرحله بعدی آگاهی و مواجهه با بیماری است و فرد مشکوک نباید منتظر علامت باشد، زیرا HIV، یک ویروسی است که تا ۱۰ سال، بی علامت است و فرد باید در اولین زمان ممکن و بدون هیچ نگرانی به مراکز درمانی مراجعه کند.

جهانمیری نژاد بیان کرد: در اکثر این مراکز کیت‌های تشخیص فوری بیماری وجود دارد و فرد در ۲۰ دقیقه می‌تواند جواب آزمایش را دریافت کند، اگر مثبت بود در همان مراکز می‌تواند کاملا محرمانه و رایگان و بسیار موثر روند درمانی اش را آغاز کند.

جمشیدی استاد دانشگاه علوم پزشکی ایران و متخصص بیماری‌های عفونی  گفت: برای اینکه نگاه منفی مردم نسبت به ایدز تغییر کند به آگاهی رسانی و فرهنگ سازی گسترده نیاز داریم.

او افزود : سالهاست که مردم در مورد علائم ویروس آگاهی دارند و خود ویروس را می‌شناسند، اما در بازخورد با ویروس عملکرد مناسبی ندارند.
هنوز مردم و حتی پزشکان از این ویروس می‌ترسند و این ترس کاملا طبیعی است.

جمشیدی ادامه داد: ویروس ایدز، ویروسی است که از طریق خون و فراورده‌های خونی و رابطه جنسی محافظت نشده قابل انتقال است و دوره نهفتگی بسیار طولانی دارد به گونه‌ای که فرد می‌تواند مبتلا باشد، اما حتی تا دو دهه هیچ علائمی نداشته باشد؛ و بیماری در این دو دهه می‌تواند در مقاطع مختلف، با شدت‌های مختلف کم و زیاد به افراد دیگر منتقل شود.

او گفت:  یکی از شایع‌ترین راه‌های انتقال بیماری، در گذشته، از راه فراورده‌های خونی بود، ولی در حال حاضر همه فراورده‌های خونی قبل از انتقال، چک می‌شوند و مورد آزمایش و بررسی قرار می‌گیرند، اما هنوز ایدز در راه انتقال است، دلیلش هم روش‌های دیگر انتقال مثل مادر به جنین یا رابطه جنسی مراقبت نشده است .

این متخصص عفونی بیان کرد: در حال حاضر حتی با روش‌های جدید می‌توان جلوی انتقال ویروس از مادر به جنین را هم گرفت به گونه‌ای که قبل از زایمان، آزمایش‌های خاصی انجام می‌شود.

او گفت: باید آگاه سازی و آموزش از مدارس آغاز شود و کلیشه‌ای نباشد و متفاوت و به روز باشد تا اثربخشی مناسبی داشته باشد.

با همه این تفاسیر همچنان شاهد این موضوع هستیم که هنوز برچسب نادرست اجتماعی به بیماران مبتلا به ایدز در جامعه بالاست و تعداد زیادی از بیماران برای رانده نشدن از جمع دوستان و آشنایان، بیماری خود را پنهان می‌کنند و یا بیخیال درمان می‌شوند. با وجود پیشرفت چشمگیر علم و تکنولوژی، همچنان بازخورد‌های منفی در مقابل این بیماری در جامعه ما وجود دارد؛ به قدری که بیمار حاضر به معالجه و درمان خود نیست. طی یک سال گذشته، کرونا نیز مزید بر این پنهان‌کاری شده و این مبتلایان به تنهایی با بیماری سختشان دست و پنجه نرم می‌کنند و علاوه بر تحمل بیماری متحمل بیماری‌های دیگر جسمی و روحی نیز می‌شوند.