مدرسه فاطمی در سند تحول بنیادین آموزش و پرورش

متن یادداشت مشاور وزیر آموزش و پرورش به شرح ذیل می‌باشد:

یکی از راه‌های تحقق سند تحول بنیادین آموزش و پرورش تطبیق برنامه‌های دستگاه عظیم تعلیم و تربیت کشور با سبک تربیتی اهل بیت علیهم السلام است که اگر چنین باشد می‌توان برای رسیدن به جامعه آرمانی و مهدوی امیدوار بود.

ساحت " تربیت اعتقادی، عبادی و اخلاقی" اولین ساحت از ساحت‌های شش گانه سند تحول بنیادین برای رسیدن دانش‌آموزان به مراتبی از حیات طیبه است. هدف غایی این ساحت، تلاش پیوسته برای حضور مؤثر و سازنده دین و اخلاق در تمام ابعاد فردی و اجتماعی است و برای رسیدن به این هدف باید معارف اهل بیت علیهم السلام الهام بخش برنامه‌های آموزش و پرورش تراز اسلام ناب باشد.

مکتب علی و فاطمه "علیهما السلام" کلاس عالی تربیت

به گواه تاریخ، در صدر اسلام یک کلاس عالی و نمونه تربیت اسلامی کودک در خانه حضرت زهرا علیها السلام تأسیس شد. معلمان این کلاس علی بن ابیطالب و فاطمه زهرا علیهما السلام بودند و پیغمبر اکرم (صلّی اللَّه علیه و آله و سلّم) رسما بر آن نظارت داشت. اصول تربیتی و برنامه آن مستقیما از جانب پروردگار نازل و توسط این حضرات به بهترین نحو اجرا می‌شد تا ثمره آن تربیت برجسته‌ترین افراد امت اسلام باشد.

برنامه ی تربیتی حضرت زهرا سلام الله علیها همان بود که در قرآن کریم و احادیث پیغمبر و ائمه اطهار وارد شده است که در این یادداشت کوتاه به چند نمونه آن اشاره می‌شود.

محبت اولین مساله‌ای که در کلاس درس زندگانی حضرت زهرا سلام الله علیها موج می‌زند و اگر از محبت آفرینی‌های دخت نبی مکرم اسلام درس بیاموزیم و آن را بکار بندیم، حضور سازنده دین را در نهاد کودک پایه‌ریزی کرده‌ایم.

فراموش نکنیم که تربیت و پرورش کودک باید از زمان تولد آغاز شود؛ زیرا چگونگی دوران شیرخوارگی و رفتار پدر و مادر در پرورش نوزاد تأثیربسزایی دارد و شخصیت آینده او از همین ایام شکل می‌گیرد که به نظر دانشمندان و روانشناسان فن تربیت نیز ابراز محبت و علاقه به اطفال نقش حیاتی در رشد عاطفی انسان ایفا می‌کند.

محبت، سرچشمه اخلاق و شخصیت کودک

سرچشمه ی اخلاق و شخصیت آینده ی کودک اظهار محبت است. آغوش گرم مادر و نوازش‌های خالصانه پدر، روح بشر دوستی و علاقه به همنوع را در کودک می دمد و از دیگر سو کودکی که با کمبود محبت مواجه باشد معمولا ترسو، خجول، ضعیف، بدبین، گوشه گیر و بی علاقه و پژمرده بار می آید. در نتیجه همه این ضعف‌ها در سنین بلوغ فوران می‌کند و ممکن است به رفتارهای مخاطره آمیزی نظیر جنایت، دزدی و قتل نفس دست بزند تا از اجتماعی که او را دوست ندارد انتقام بگیرد.

بنابراین محبت و نوازش کودک یکی از احتیاجات ضروری او بشمار می رود که در مکتب خانه ی حضرت زهرا (علیهاالسلام) به تاسی از رساله عملی پیغمبر اکرم (ص) به طور کامل اجرا می شد.
روایت شده روزی رسول اکرم (صلّی اللَّه علیه و آله) به نماز جماعت مشغول بود. در همان حال هر گاه به سجده می رفت امام حسین (علیه السلام) بر پشت او سوار می شد و پاهایش را حرکت می داد پس وقتی می خواست سر از سجده بردارد حسین را می گرفت و کنار می گذاشت و با همین کیفیت نمازش را به پایان می‌رساند... د. /بحارالانوار ج ۴۳ ص ۲۹۶.

رشد شخصیت در سیره تربیتی اهل بیت (علیهم السلام)

به اذعان روان شناسان، معلم باید شخصیت کودک را پرورش دهد، اعتماد به نفس را به او تلقین کند و باشخصیت بار بیاورد. مربی اگر به کودک احترام نگذارد و او را کوچک شمرد، متربی ترسو و بی شخصیت بار می آید و خودش را بی ارزش می پندارد در نتیجه هنگامی که این کودک بزرگ شد خود را کوچکتر از آن می داند که به کارهای بزرگ اقدام کند. چنین فردی در اجتماع منشأ اثر نخواهد شد و به آسانی زیر بار ذلت خواهد رفت اما اگر خود را بزرگ و با شخصیت دانست، به کارهای پست تن نمی دهد و زیر بار خواری و ذلت نمی رود. این شخصیت نفسانی علاوه بر روش و منش مربی و معلم به تربیت خانوادگی و روحیات پدر و مادر نیز بستگی دارد، باید صفات خوب کودک را یادآوری و او را در حضور دیگران تعریف نمود و بزرگی نفس را به او تلقین کرد.

حال باید دید کلاس درس حضرت علی و زهرا سلام الله علیهما این مهم را چگونه تعلیم داده‌اند. حضرت علی (علیه السلام) به حسنین می فرمود: شما پیشوای مردم و بزرگ جوانان اهل بهشتید و از ارتکاب گناه معصومید. خدا لعنت کند کسی که با شما دشمنی کند.

همچنین حضرت فاطمه (س) روزی حسنین را خدمت رسول خدا (ص) آورد و عرض کرد: یا رسول اللَّه حسن و حسین (علیهما السلام) فرزند شما هستند. چیزی به ایشان عطا کن. ایشان فرمود: هیبت و سیادت خود را به حسن بخشیدم، شجاعت وجود خودم را به حسین دادم.

ساحت تربیت اجتماعی و سیاسی

بازشناسی، حفظ و اصلاح آداب، رسوم، هنجارها و ارزشهای جامعه در پرتو نظام معیار اسلامی از ریز موضوعات این ساحت است. برای تحقق این مهم می‌بایست با الهام‌گیری و درس آموزی اولیاء و مربیان از مکتب اهل بیت (علیهم السلام)، بر اقدام کارشناسی و برگزاری دوره‌های پودمانی برای متولیان و مجریان امر تربیت کودک و دانش‌آموز تکیه کرد تا ساحت "تربیت اجتماعی و سیاسی" فرهنگ‌سازی و نهادینه گردد و فعالیت‌های پرورشی با محتوای آموزشی همراه شود.

اگر کودک رعایت حقوق افراد را در منزل مشاهده کرد، متوجه می‌شود که باید در اجتماع نیز حقوق دیگران را محترم شمارد. اما اگر در منزل هرج و مرج بود و حقوق افراد مراعات نشد، خوی سرکشی و تجاوز در او تقویت می شود.

این درس تربیتی به طور کامل در خانه حضرت زهرا سلام الله علیها نمود داشت و حقوق و نظم حتی در کوچک‌ترین موارد مراعات می شد. حضرت علی علیه السلام می فرماید:روزی پیغمبر اکرم در منزل ما استراحت کرده بود، حسن آب خواست، رسول خدا برخاست قدری شیر دوشید و در ظرفی کرده و دست حسن داد. حسین از جای خویش بلند شد خواست کاسه شیر را از دست حسن بگیرد، اما پیغمبر اکرم (صلّی اللَّه علیه و آله و سلّم) جلو حسین را گرفت و نگذاشت شیر را از حسن بگیرد. حضرت زهرا که این منظره را تماشا می کرد عرض کرد: یا رسول اللَّه گویا حسن را بیشتر دوست داری؟ پاسخ داد: چنین نیست، بلکه علت دفاع من از حسن اینست که او حق تقدم دارد و زودتر از حسین تقاضای آب کرده باید نوبت را مراعات نمود.

وقتی کودک معلم می‌شود!

حضرت زهرا (سلام الله علیها) از همان آغاز کودکی فرزندانش را برای کسب معارف، و تشویق در فراگیری، آماده می‌کرد. به عنوان مثال به فرزندش حسن (علیه السلام) می‌فرمود: "به مسجد برو، آنچه را از پیامبر شنیدی فراگیر و نزد من بیا و برای من بازگو کن. " امام حسن (علیه السلام) همین کار را می‌کرد و بعد به خانه می‌آمد و با سخنرانی شیرین خود، بیانات پیامبر خدا (صلی اللّه علیه و آله) را بیان می‌نمود. از این رو هر وقت علی (علیه السلام) وارد خانه می‌شد، همسر خویش را حافظ آیاتی از قرآن که تازه نازل شده بود، می‌یافت، می‌پرسید: "این آیات و علوم تازه را از کجا دریافت کردی؟ " می‌فرمود: "از پسرت حسن.

آنچه گذشت نمونه‌های کوچکی از سبک تربیتی اهل بیت علیهم السلام بود که سند تحول بنیادین آموزش و پرورش به دنبال تحقق بخشی از آن است و امیدواریم در دولت ایران قوی، شاهد تحقق کامل همه برنامه‌های سند تحول باشیم و با جاری و ساری کردن سبک تربیتی حضرات معصومین علیهم السلام از خانه تا مدرسه و سپس دانشگاه و جامعه، آرمان شهر مورد نظر حضرت بقیه الله الاعظم (عج) شکل گیرد و زمینه ظهور حجت خداوند فراهم گردد.

حمید نیکزاد
مشاور وزیر و دبیر ستاد همکاریها