میزان بارش باران در ایران یک سوم میانگین جهانی/راهکار های برون رفت از بحران آب

 

مصطفی نادری مدرس دانشگاه، فعال محیط زیست و مشاور رئیس فراکسیون محیط زیست در این باره اظهار کرد: کمبود آب (Water scarcity‎) شامل تنش آب، کم‌آبی و بحران آب است، مفهوم تنش آب نسبتاً جدید است تنش آب مشکل در یافتن منابع آب شیرین برای استفاده است که علت آن تخلیه منابع می‌باشد بحران آب وضعیتی است که در آن آب قابل آشامیدن و غیر آلوده در یک منطقه کمتر از تقاضای آن است.

 

وی افزود: کم آبی یعنی نبود منابع آب شیرین برای تأمین تقاضای آب متعارف؛ کم آبی، به علت خشکسالی، فقدان بارندگی و آلودگی نیز ایجاد می‌شود این موضوع از نظر تأثیر بالقوه‌ای که در طی دهه آینده می‌تواند داشته باشد، در سال ۲۰۱۹ توسط مجمع جهانی اقتصاد به عنوان یکی از بزرگترین خطرات جهانی ذکر شده است.

 

نادری گفت: کم آبی از برآورده نشدن جزئی یا کامل تقاضا، رقابت اقتصادی بر سر کیفیت و کمیت آب، اختلافات بین کاربران، تخلیه و کاهش غیرقابل برگشت آب زیرزمینی و اثرات منفی بر روی محیط زیست، تجلی می‌یابد، حداقل ۴ میلیارد نفر یک ماه از سال را در شرایط کم آبی شدید به سر می‌برند.

 

این مدرس دانشگاه بیان کرد: به دلیل توزیع نابرابر آب که با تغییرات اقلیمی تشدید شده ممکن است برخی مناطق بسیار مرطوب و بعضی بسیار خشک شده باشند؛ همچنین افزایش شدید تقاضای آب برای صنعت در دهه‌های اخیر، بشر را با بحران آب مواجه ساخته است.

 

وی همچنین گفت: عدم تطابق جغرافیایی و زمانی بین تقاضا و دستیابی به آب شیرین، دلیل عمده کم آبی جهانی است؛ افزایش جمعیت جهان، ارتقا و بهبود استاندارد‌های زندگی، تغییر الگو‌های مصرف، و توسعه آبیاری کشاورزی اصلی‌ترین دلایل افزایش جهانی تقاضای آب است.

 

نادری ادامه داد: عواملی مثل تغییر اقلیم، خشکسالی، سیل، جنگل زدایی، افزایش آلودگی، گاز‌های گلخانه‌ای و استفاده بیهوده از آب می‌توانند باعث کمبود منابع شوند سالانه، آب شیرین کافی برای تأمین این تقاضا در سطح جهان وجود دارد، اما تغییرات مکانی و زمانی این تقاضا و تفاوت در دسترسی به آب، بسیار زیاد است و باعث بروز کم آبی (فیزیکی) در بخش‌هایی از جهان در زمان‌های خاصی از سال می‌شود.

 

این فعال محیط زیست مطرح کرد: به علت تنوع هیدرولوژیکی طبیعی، کمبود آب در طول زمان متفاوت است، اما بیش از این، تابعی از سیاست‌های اقتصادی حاکم، و رویکرد‌های برنامه‌ای و مدیریتی است انتظار می‌رود که این کمبود، با توسعه اقتصادی شدت یابد، اما اگر به درستی شناسایی شود بسیاری از عواقب آن قابل پیش بینی، جلوگیری یا کاهش است.

 

وی بیان کرد: مقرون به صرفه‌ترین راه جداسازی مصرف آب از رشد اقتصادی، این است که دولت‌ها برنامه‌های مدیریتی جامع آب را ایجاد کنند که کل چرخه آب، از منبع تا توزیع، مصرف اقتصادی، تصفیه، بازیابی، استفاده مجدد و بازگشت به محیط را در نظر بگیرد.

 

مشاور رئیس فراکسیون محیط زیست ادامه داد: تغییر اقلیم، باعث پس‌روی یخچال‌های طبیعی، کاهش جریان رودخانه و افت دریاچه‌ها و تالاب‌ها شده است، بسیاری از آبخوان‌ها بیش از حد پمپاژ شده اند و به سرعت تغذیه نمی‌شوند. اگرچه کل منبع آب شیرین، مورد استفاده قرار نگرفته است، ولی بیشتر آن آلوده، شور و نامناسب شده است.

 

نادری همچنین اظهارکرد: به عبارت دیگر (در غیر این صورت) برای آشامیدن، صنعت و کشاورزی غیر قابل استفاده است برای جلوگیری از بحران آب جهانی، در حالی که صنعت و شهر‌ها راه‌هایی برای استفاده مؤثرتر آب پیدا می‌کنند، کشاورزان باید برای افزایش بهره وری و حاصلخیزی و در نتیجه برای برآورده کردن تقاضای در حال افزایش غذا، تلاش کنند.

 

وی تصریح کرد: چندین نشانه اصلی برای بحران آب وجود دارد، بیماری‌های ساری از راه آب و نبود آب بهداشتی لوله‌کشی یکی از علت‌های عمده مرگ و میر در سراسر جهان است که برای کودکان زیر پنج سال نیز بیماری‌های ساری از راه آب علت اصلی مرگ و میر است. در هر زمان، نیمی از تخت‌های بیمارستان در جهان توسط بیماران مبتلا به بیماری‌های ساری از راه آب اشغال شده‌است.

 

این فعال محیط زیست در ادامه گفت: به گفته بانک جهانی، ۸۸ درصد از تمام بیماری‌های ساری از راه آب توسط آب آشامیدنی ناسالم، نبود بهداشت و بهداشت نامناسب ایجاد می‌شود؛ آب توازن شکننده اساسی برای تأمین آب سالم است، اما عوامل قابل کنترل مانند مدیریت و توزیع منابع آب خود سهم بیشتری در کمبود آب دارند.

 

وی مطرح کرد: گزارش سازمان ملل متحد که بر مسائل مربوط به حکومت به عنوان هسته اصلی بحران آب متمرکز است، می‌گوید: «آب به اندازه کافی برای همه وجود دارد» و «کمی آب اغلب به دلیل مدیریت نادرست، فساد، نبود نهاد‌های مناسب، سستی بوروکراتیک و کمبود سرمایه‌گذاری هم در ظرفیت انسانی و هم در زیرساخت‌های فیزیکی است».

 

نادری همچنین بیان کرد: داده‌های رسمی همچنین نشان می‌دهند ارتباط روشن میان دسترسی به آب سالم و نسبت تولید ناخالص داخلی به درآمد سرانه وجود دارد همچنین اقتصاددانان ادعا کرده‌اند که وضعیت کنونی آب به دلیل نبود حقوق مالکیت، مقررات دولتی و یارانه‌ها در بخش آب، باعث قیمت بسیار پایین و مصرف بیش از حد بالای آن است.

 

مشاور رئیس فراکسیون محیط زیست گفت: پوشش گیاهی و زندگی وحش اساسا بستگی به منابع آب شیرین دارد؛ مرداب ها، باتلاق‌ها و مناطق ساحلی وابسته به منابع پایدار آب هستند، اما اگر دستیابی به آب کاهش یابد، جنگل‌ها و سایر اکوسیستم‌ها نیز به همان اندازه در معرض خطر تغییرات عمده خواهند بود.

 

وی ادامه داد: در رابطه با تالاب‌ ها، با گسترش جمعیت انسانی مساحت قابل توجهی از حیات وحش گرفته شده تا برای منابع غذایی و خانه‌سازی استفاده شود، اما مناطق دیگری از کاهش تدریجی آب شیرین آسیب می‌بینند، زیرا در بالادست برای استفاده انسان از منابع آب انشعاب گرفته می‌شود.

 

نادری افزود: در ۲۰ سال اخیر بیش از نصف تالاب های کره زمین خشک شده است تالاب ها برخلاف تصور اولیه، زمین های بسیار بابرکتی اند یعنی ابتدا محل تغذیه، رشد و زندگی بسیاری از پستانداران، پرندگان، ماهی‌ها و بی مهره‌گان هستند، سپس منبع کشت برنج محسوب می‌شوند که برای تغذیه جمعیت جهان جایگاه کلیدی دارد همچنین آب را تصفیه می کنند و نیز در جلوگیری از بروز طوفان و سیل، بسیار کارآمدند.

 

این فعال محیط زیست گفت: طی دهه های اخیر، روند کم‌ آبی به حدی رسیده که بسیاری از رودخانه ها تنها در چند ماه از سال جریان داشته و بسیاری از دریاچه ها دائماً کوچکتر می شوند، دریاچه آرال در سه دهه اخیر وسعتی چون دریاچه میشیگان آمریکا را از دست داده است.

 

نادری بیان کرد: این کاهش آب، استفاده از آن در کشاورزی و هم آلوده شدنش موجب غلظت نمک در آن شده است از بین‌ رفتن دریاچه هایی که این چنین به واسطه فعالیت انسان ها تخریب می‌شوند ناگهان سوپاپ اطمینان یک منطقه را از آن می گیرد، در نتیجه مرگ و میر انسان ها و نابودی گونه‌های جانوری افزایش می یابد.

 

وی ادامه داد: طبق پیش‌بینی‌های جهانی سال ۱۴۰۰ سرانه آب به کمتر از ۱۴۰۰ مترمکعب برای هر فرد در سال خواهد رسید و این به معنی ورود به بحران آبی است طبق آمار‌های رسمی و به اعتقاد کارشناسان ایران در آستانه بحران آب به سرمی برد و طی سال‌های آینده تأمین آب به یکی از بزرگ‌ترین چالش‌های کشور در بسیاری از استان‌ها، شهر‌ها و مناطق تبدیل خواهد شد.

 

مشاور رئیس فراکسیون محیط زیست مطرح کرد: ایران از نظر جغرافیایی در بخش نیمه‌خشک و خشک جهان قرار گرفته به شکلی که میانگین بارش درایران حدود ۲۵۰ میلی‌متراست؛ درحالی که میانگین جهانی حدود ۸۵۰ میلی‌متر است که بیش از سه برابر میزان بارش در ایران است.

 

نادری در رابطه با دلایل بحران آب در ایران گفت: از دلایل بحران آب در ایران را می‌توان به مواردی همچون رشد سریع جمعیت و پراکندگی نامناسب آن، کشاورزی ناکارآمد، سوء مدیریت و عطش بیش از حد توسعه، ساختار نامناسب حکمرانی آب، تعدد ذی‌مدخلان، مدیریت ناهماهنگ، ضعف سیاسی سازمان حفاظت از محیط زیست و فقدان نگرش دراز مدت و ... اشاره کرد.

 

این فعال محیط زیست بیان کرد: از راهکار‌های برون‌رفت از این بحران نیز می توان به مواردی همچون جایگزین کردن صنایعی مانند گردشگری و بوم گردشگری و … و نیز ایجاد شغل و درآمد از این طریق به‌جای کشاورزی و کشت درخت و محصولات با نیاز آبی بالا اشاره کرد.

 

وی با اشاره به بازنگری جدی در سیاست‌های رشد و توزیع جغرافیایی جمعیت، مرفه‌سازی کشاورزان و جوامع روستایی با اعطای امتیازات بیشتر و سرمایه‌گذاری در بخش کشاورزی به منظور افزایش بهره‌وری اقتصادی بخش کشاورزی از طریق مدرنیزه کردن این بخش، افزود: بازبینی الگو‌های کشت در سراسر کشور با در نظر گرفتن امنیت غذایی ملی و بر اساس میزان دسترسی به منابع منطقه‌ای و بهره‌وری اقتصادی، افزایش قیمت حامل‌های انرژی و آب همراه با اعطای مشوق‌های اقتصادی برای جلوگیری از صدمات اقتصادی و معیشتی بر کشاورزان در کوتاه مدت، ایجاد سازمان‌های تعاونی مدیریت کشاورزی در هر منطقه و افزایش مشارکت کشاورزان و ظرفیت‌های جمعی در مدیریت آب و کشاورزی از دیگر موارد هستند.

 

نادری ادامه داد: همچنین میتوان به مواردی از قبیل ایجاد بازار آب و کنترل حقابه‌ها، ایجاد حساب پس‌انداز آب برای محیط زیست برای حفظ و احیای اکوسیستم‌ها از طریق خریداری آب از مزارع کم بازده، تغییر وضعیت از مدیریت بحران به مدیریت پیشگیرانه، اصلاح ساختار حکمرانی آب و تقویت سازمان محیط زیست و ... اشاره کرد.

 

بحران کمبود آب اگر با همین روند ادامه پیدا کند میتواند قلب طبیعت را از تپش باز دارد، اما باید این نکته را در نظر گرفت که انسان‌ها باید خود ناجی خود شوند و بدانند ما تنها با صرفه جویی در مصرف آب میتوانیم این مایه حیات را به آیندگان انتقال دهیم.