یادداشت؛
غدیر؛ حلقه پیوند ولایت‌الهی و ولایت‌فقیه
عید غدیر، تنها یک خاطره تاریخی نیست؛ بلکه بیانیه زنده ولایت الهی است. این ولایت، با امامت ائمه اطهار (ع) تداوم یافت و در عصر غیبت، با نظریه ولایت‌فقیه استمرار پیدا می‌کند.
غدیر، صرفاً یک نصب شخصی نبود. پیام اصلی آن، اعلام ضرورت وجود «ولی امر» الهی پس از پیامبر (ص) بود. این ولی امتداد ولایت پیامبر در امر امامت و رهبری امت است. امامت در اندیشه شیعی، منصبی الهی است که شامل مرجعیت دینی، رهبری سیاسی و هدایت معنوی جامعه می‌شود. غدیر، این زنجیره ولایت الهی را از طریق ائمه معصومین (ع) تداوم بخشید تا به عصر غیبت امام‌زمان (عج) برسد.
با آغاز غیبت کبرا، این پرسش اساسی مطرح شد: در دوران غیبت ولی‌عصر (عج)، چه کسی عهده‌دار مسئولیت هدایت، رهبری و اداره جامعه بر اساس احکام اسلام است؟ پاسخ فقهای بزرگ شیعه، بر اساس ادله عقلی، نقلی (قرآن و سنت) و سیره عقلایی، نظریه «ولایت‌فقیه» بود. این نظریه معتقد است در عصر غیبت، فقیهان عادل، آگاه به زمان، مدیر و مدبر که دارای شرایط خاص اجتهاد و تقوا هستند، به نیابت از امام معصوم (عج)، عهده‌دار ولایت و سرپرستی امور جامعه اسلامی می‌گردند.
ولایت‌فقیه، انقطاع در اصل ولایت الهی ایجاد نمی‌کند. همان‌طور که غدیر، ولایت امام علی (ع) را امتداد ولایت پیامبر (ص) معرفی کرد، ولایت‌فقیه نیز در دوران غیبت، امتداد همان زنجیره ولایت معصومین (ع) است. فقیه، ولی‌فقیه است، نه امام معصوم، اما وظایف کلان رهبری جامعه دینی (حفظ اسلام، اجرای احکام، دفاع از کیان مسلمین، اداره جامعه) را بر عهده دارد.
غدیر برای استمرار دین پس از پیامبر (ص) بود. ولایت‌فقیه نیز مهم‌ترین ضمانت اجرایی برای تحقق عملی احکام اسلام در سطح جامعه و جلوگیری از تحریف یا تعطیلی آنها در عصر غیبت است. بدون وجود یک مرجع صالح دارای ولایت، اجرای بسیاری از احکام اجتماعی، قضایی، دفاعی و اقتصادی اسلام غیرممکن یا بسیار دشوار می‌شود.
غدیر نشان داد اسلام تنها یک مجموعه اعتقادات فردی نیست، بلکه برنامه‌ای جامع برای اداره حیات فردی و اجتماعی بشر دارد. ولایت‌فقیه، نهادی است برای تحقق حاکمیت دین و تشکیل دولت اسلامی در عصر غیبت، تا اسلام به عنوان یک نظام اجتماعی - سیاسی بتواند تجلی یابد. این هدف بدون وجود رهبری فقیه و عادل، قابل‌دستیابی نیست.
تعیین ولی امر در غدیر، برای جلوگیری از انحراف و تفرقه پس از پیامبر (ص) بود. ولایت‌فقیه نیز در دوران غیبت، مانع از سرگردانی جامعه اسلامی و افتادن آن به دامن حکومت‌های جائر یا نظام‌های سکولار جدا از دین می‌شود و وحدت و انسجام امت اسلامی را حول محور دین و فقاهت حفظ می‌کند.
امام خمینی (ره)، احیاگر نظریه ولایت‌فقیه در عصر حاضر، با استناد به روایات معتبر (مانند مقبوله عمر بن حنظله و توقیع شریف امام‌زمان (عج) به اسحاق بن یعقوب) و ضرورت‌های عقلایی حفظ نظام اسلام، ولایت‌فقیه جامع‌الشرایط را «نیابت عامه» امام‌زمان (عج) در عصر غیبت دانستند. این نیابت، محدود به امور حسبیه (امور ضروری بدون متولی) نیست، بلکه شامل کلیه شئون رهبری و حکومت می‌گردد. عید غدیر، یادآور این مهم است که اصل ولایت الهی، هرگز تعطیل‌بردار نیست و در هر عصری، متناسب با شرایط، تجلی می‌یابد.
عید غدیر، تنها یک خاطره تاریخی نیست؛ بیانیه زنده ولایت الهی است. این ولایت، با امامت ائمه اطهار (ع) تداوم یافت و در عصر غیبت، با نظریه ولایت‌فقیه استمرار پیدا می‌کند تا چراغ هدایت جامعه اسلامی همواره روشن بماند، احکام نورانی اسلام اجرا گردد، و کشتی امت در طوفان‌های زمانه، به ساحل عدل و ایمان رهنمون شود. غدیر به ما می‌آموزد که اعتقاد به ولایت، اعتقادی پویا و مسئولیت‌آفرین است و پذیرش ولایت‌فقیه عادل در عصر غیبت، تجلی عملی ایمان به همان اصل جاودانه‌ای است که در روز هیجدهم ذی‌الحجه سال دهم هجری در سرزمین غدیر خم اعلام شد.
نویسنده: حجت‌الاسلام علی نیکومنش استاد حوزه علمیه قم
نظرات شما